صمد خسروی یگانه؛ مصطفی کرم پور؛ بهروز نصیری
چکیده
در سال های آتی خشکسالی یکی از تهدیدهای بالقوه برای کشورهای کم بارش به ویژه ایران به شمار می رود. ایران همواره با خشکسالی های بزرگ و کوچک روبه رو بوده است. موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی کشور به گونه ای است که خشکسالی هایی با شدت و ضعف در آن به وقوع پیوسته است. ارزیابی اثرات خشکسالی بر روی پوشش گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور ...
بیشتر
در سال های آتی خشکسالی یکی از تهدیدهای بالقوه برای کشورهای کم بارش به ویژه ایران به شمار می رود. ایران همواره با خشکسالی های بزرگ و کوچک روبه رو بوده است. موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی کشور به گونه ای است که خشکسالی هایی با شدت و ضعف در آن به وقوع پیوسته است. ارزیابی اثرات خشکسالی بر روی پوشش گیاهی از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور کاهش خسارات و تبعات ناشی از خشکسالی، پایش خشکسالی با استفاده از روش سنجش از دور در اکثر کشور ها به دلیل مزیت های آن مورد توجه قرار می گیرد. در این مطالعه، به منظور آشکار سازی اثرات بارش بر روی پوشش گیاهی در کشور ایران، جهت محاسبه میانگین ماهانه شاخص استاندارد بارش (SPI) از داده های بارش 143 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک کشور در دوره زمانی 2000-2021 استفاده شده است. سپس با استفاده از تصاویر مادون قرمز قابل دید (VIIRS) به صورت میانگین هفتگی در دوره زمانی 2021-2013 (اول آوریل تا پایان ژولای هرسال) اخذ شده از سنجنده Suomi NPP به بررسی وضعیت خشکسالی پوشش گیاهی پرداخته شد. براساس نتایج حاصل شده می توان گفت که پوشش گیاهی در 2015 و 2021 نسبت به دیگر سال های مورد بررسی بیشتر تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است. شدیدترین خشکسالی پوشش گیاهی در 2021 رخ داده است. در 2016 ،2019 و2020 پوشش گیاهی در شرایط مطلوب تری قرار داشته است. میزان همبستگی شاخص استاندارد بارش (SPI) با شاخص های (NDVI)،(VCI)،(TCI) و (VHI) به ترتیب 1906/0 ، 038/0 ، 016/0 و 002/0 محاسبه گردید.
مصطفی کرم پور؛ صمد خسروی یگانه؛ حامد حیدری
چکیده
مقدمهدر هر منطقه‌ای شرایط خشکسالی از متوسط تا شدید و با مدت‌زمان متفاوت متغیر است که نیاز به نظارت مداوم و عملیاتی دارد. هر چه خشکسالی در مدت‌زمانی طولانی‌تر رخ دهد، اثرات آن بر پوشش گیاهی و منابع آبی بیشتر است و خشکسالی تشدید می‌شود که می‌تواند خدمات را برای انسان محدود و دستگاه‌های طبیعی را تغییر دهد. اثرات خشکسالی شامل تخریب ...
بیشتر
مقدمهدر هر منطقه‌ای شرایط خشکسالی از متوسط تا شدید و با مدت‌زمان متفاوت متغیر است که نیاز به نظارت مداوم و عملیاتی دارد. هر چه خشکسالی در مدت‌زمانی طولانی‌تر رخ دهد، اثرات آن بر پوشش گیاهی و منابع آبی بیشتر است و خشکسالی تشدید می‌شود که می‌تواند خدمات را برای انسان محدود و دستگاه‌های طبیعی را تغییر دهد. اثرات خشکسالی شامل تخریب زیستگاه برای حیات‌وحش و کیفیت آب، کاهش دسترسی به منابع آب و غیره است.و درنتیجه اختلالاتی مانند حوادث آتش‌سوزی و دیگر حوادث طبیعی افزایش می‌یابد. ). پوشش گیاهی در هر منطقه به ویژه در مناطق مختلف استان لرستان هر ساله با خطر وقوع آتش سوزی های متعدد به دلیل کمبود بارش و خشکی محیط قرار دارد. به همین دلیل موضوع آشکار سازی و مشخص کردن مناطق مستعد آتش سوزی در رابطه با مهم ترین عنصر اقلیمی(بارش) انتخاب و انجام شده است که این امر می تواند انجام اقدامات مناسب و پیشگیرانه حفاظت از مناطق پوشش گیاهی را تسهیل نماید. در این تحقیق سعی شده از روش ترکیبی استفاده شود.مواد و روش ها:در این مطالعه تلاش شده است با استفاده از تصاویر مادون‌قرمز سنجنده Suomi NPP با بهره‌گیری از شاخص‌های NDVI، VCIوTCI به بررسی وضعیت خشکسالی پوشش گیاهی در استان لرستان پرداخته شود. دوره موردمطالعه 2021-2013 مربوط به اول آوریل تا انتهای ژولای (هفته 13تا26میلادی) به‌صورت میانگین هفتگی است. میانگین ماهانه شاخص استاندارد بارش(SPI) با استفاده از داده‌های بارش استفاده از داده‌های بارش ماهانه ایستگاه های هواشناسی الیگودرز، دورود، خرم‌آباد، بروجرد، نورآباد، کوهدشت و ازنا انجام‌گرفته تا وضعیت بارش به‌خوبی تحلیل شود و ماه های خشک و مرطوب از یکدیگر تفکیک شوند. سپس ضریب همبستگی شاخص SPIبا هریک از شاخص‌های پوشش گیاهی(NDVI، VCI وTCI, محاسبه شود.نتایج و بحثبراساس داده‌های بارش ثبت‌شده در ایستگاه‌های هواشناسی استان لرستان می‌توان گفت که در فصل تابستان (ژولای، اوت و سپتامبر) در محدوده مطالعاتی بارش رخ نمی‌دهد و تنها در فصول پاییز، زمستان و بهار شاهد بارش هستیم. بنابراین سال آبی در استان لرستان به‌طور تقریبی از دهه سوم سپتامبر آغاز و تا دهه دوم و سوم ژوئن هرسال ادامه دارد.که این امر نشان دهنده خشکی بسیار زیاد هوا و کمبود رطوبت است. خشکی هوا یا کمبود رطوبت و افزایش دما شرایط لازم را برای ایجاد آتش سوزی در استان فراهم می نماید. در این نوشتار، در فصل تابستان استان لرستان یک‌فصل خشک را می‌گذارند و ماه اوت خشک ترین ماه سال است.نتیجه: این پژوهش نشان داد که همواره پوشش گیاهی در استان لرستان با خطر وقوع آتش سوزی رو به رو ست و این در سال هایی که کمبود بارش وجود داشته است، در ماه های مختلف بسیار زیاد است. اثبات گردید که چنانچه در ماه های اول سال آبی کمبود بارش وجود داشته باشد، خطر آتش سوزی پوشش گیاهی حتی در ماه های سرد سال وجود دارد و این خطر در ماه های گرم سال به طور قابل توجهی افزایش می یابد که این امر در سال 2021 وجود داشته است. محاسبات SPIنشان داد که ماه های ژولای، اوت و سپتامبر در استان لرستان منفی است. نتایج نشان می‌دهد که بهترین شاخص مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای جهت پایش خشکسالی پوشش گیاهی و خطر آتش سوزی در منطقه موردمطالعه (TCI) است. در سال های 2013 ،2015 بیشترین شدت خطر آتش سوزی در پوشش گیاهی در مناطق غربی و مرکزی استان لرستان رخ‌داده است. در سال 2021 شدیدترین شدت خطر آتش سوزی در پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه به وقوع پیوسته است. به دلیل تغییرات زیاد و پراکندگی میزان شاخص های پوشش گیاهی موثر در وقوع آتش سوزی از لحاظ زمانی و مکانی از همبستگی ناپارامتریک اسپیرمن استفاده شده است.کلمات کلیدی: آتش سوزی پوشش گیاهی، بارش، خشکسالی، تصاویر مادون قرمز، استان لرستان
