منیره امینی؛ رومینا سیاح نیا
چکیده
توسعه با مفهوم عام آن، پیشرفت صنعتی، تکنولوژیکی و فضایی، بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، به تأثیرات نامطلوب در محیطزیست هم در مقیاس ناحیهای و هم در سطوح گوناگون منطقهای، ملی و گاه جهانی منجر شده و به همان میزان، امنیت اکولوژی مناطق را تحت تأثیر قرار داده است. طی دهههای اخیر، توجه بیشتری به امنیت زیستمحیطی در جهان شده و روشهای ...
بیشتر
توسعه با مفهوم عام آن، پیشرفت صنعتی، تکنولوژیکی و فضایی، بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، به تأثیرات نامطلوب در محیطزیست هم در مقیاس ناحیهای و هم در سطوح گوناگون منطقهای، ملی و گاه جهانی منجر شده و به همان میزان، امنیت اکولوژی مناطق را تحت تأثیر قرار داده است. طی دهههای اخیر، توجه بیشتری به امنیت زیستمحیطی در جهان شده و روشهای گوناگونی برای ارزیابی آن توسعه یافته است اما تا به امروز، بیشتر تحقیقات درمورد امنیت اکولوژیکی براساس مدل فشارـ وضعیتـ پاسخ انجام شده است و کمتر مطالعاتی، برمبنای رویکرد مدل اکولوژی سیمای سرزمین، به این مقوله پرداختهاند. همچنین تحقیقات اندکی با تمرکز بر تغییرات پویای امنیت اکولوژیکی، بهویژه شبیهسازی و پیشبینی روند توسعة آیندة امنیت محیطزیست انجام شده است. هدف از این تحقیق پایش و پیشبینی وضعیت امنیت محیطزیست در دورة زمانی سالهای 1991 تا 2035، با تلفیق الگوریتم ماشینبردار پشتیبانی، مدل اکولوژی سیمای سرزمین، مدل ترکیبی زنجیرة مارکوف و سلولهای خودکار (CA-Markov) برای حوزة شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز است. بدینمنظور با طبقهبندی تصاویر ماهوارهای لندست در دو بازة زمانی پانزدهساله طی سالهای 1991 تا 2021، روند تغییرات کاربری اراضی منطقه در پنج کلاس کاربری، اراضی ساختهشده، اراضی کشتشده، زمینهای مرطوب، پوشش گیاهی و اراضی بایر بررسی شد و برای تهیة نقشههای کاربری سال 2035، از مدل CA-Markov استفاده شد. بهمنظور کمّیکردن الگوهای سیمای سرزمین در سطح کلاس، متریکهای MPS، CA، NP، PLAND، AWMSI، PD و در سطح سیمای سرزمین، متریکهای LPI،CONTAG و SHDI محاسبه شدند. پس از آن، شاخص امنیت اکولوژیک برای متریکهای سیمای سرزمین منطقة مورد مطالعه، مدلسازی شد. نتایج حاکی از کاهش یکپارچگی و افزایش تعداد لکهها در کلاس اراضی کشتشده و توسعه و گسترش اراضی انسانساخت در این اراضی بود و از دیگرسو، شاهد بروز پدیدة یکپارچگی در اراضی بایر منطقه بودیم؛ ازاینرو امنیت اکولوژیکی منطقه در دورة مورد بررسی، متأثر از وقایع یادشده، طی سالهای 1991 تا 2006 با شدت بیشتر و در سالهای 2006 تا پیشبینی 2035، با شیب ملایمتری رو به کاهش ارزیابی شد. در پایان، رعایت بیش از پیش ملاحظات محیطزیستی و اصول حفاظت و حمایت در برنامههای توسعهای منطقه پیشنهاد شد.برای این منظور با استفاده از طبقهبندی تصاویر ماهواره ای لندست در دو بازه زمانی پانزده ساله بین سالهای 1991 و 2006 و 2021، روند تغییرات کاربری اراضی منطقه مورد مطالعه در پنج کلاس کاربری؛ اراضی ساخته شده ، اراضی کشت شده ، زمین های مرطوب ، پوشش گیاهی و اراضی بایر مورد بررسی قرار گرفت و جهت کمی کردن الگوهای سیمای سرزمین در سطح کلاس متریکهای MPS،CA،NP،PLAND،AWMSIT،PD و در سطح سیمای سرزمین متریکهای LPI،CONTAG و SHDI محاسبه شدند. برای تهیه نقشههای کاربری سال 2035 از مدل CA-Markov استفاده گردید و سپس شاخص امنیت اکولوژیک برای متریکهای سیمای سرزمین منطقه مورد مطالعه مدل سازی شد. نتایج حاکی از کاهش یکپارچگی و افزایش تعداد لکه ها در کلاس اراضی کشت شده و توسعه و گسترش اراضی انسان ساخت در این اراضی بوده و از طرف دیگر شاهد بروز پدیده یکپارچگی در اراضی بایر منطقه بوده ایم. از این رو امنیت اکولوژیکی منطقه، طی دوره مورد بررسی، متاثر از وقایع فوق، طی سال های 1991 تا 2006 با شدت بیشتر و در سال های 2006 تا پیشبینی 2035 با شیب ملایم تری رو به کاهش ارزیابی شد. از این رو رعایت بیش از پیش ملاحظات محیط زیستی و اصول حفاظت و حمایت در برنامههای توسعه ای منطقه، ضروری به نظر میرسد.
مریم امیدپور؛ رومینا سیاح نیا؛ یوسف رضایی
چکیده
با افزایش روزافزون جمعیت در شهرها، مدیریت توسعه شهری امری اجتناب ناپذیر است. شهر، متشکل از سیستمهای باز و زنده و تلفیقی از سیستمهای اجتماعی- اکولوژیکی است که روند شتاب زده توسعه شهری موجب تغییر کاربری زمین و در نتیجه آسیب رسیدن به ساختار، عملکرد و فرآیندهای اکولوژیکی میشود. در این میان، بهرهگیری از دانش اکولوژی با رویکرد سیمای ...
بیشتر
با افزایش روزافزون جمعیت در شهرها، مدیریت توسعه شهری امری اجتناب ناپذیر است. شهر، متشکل از سیستمهای باز و زنده و تلفیقی از سیستمهای اجتماعی- اکولوژیکی است که روند شتاب زده توسعه شهری موجب تغییر کاربری زمین و در نتیجه آسیب رسیدن به ساختار، عملکرد و فرآیندهای اکولوژیکی میشود. در این میان، بهرهگیری از دانش اکولوژی با رویکرد سیمای سرزمین و تابآوری میتواند به تحلیل وضعیت موجود و یافتن راهحلهای بهینه کمک کند. تابآوری در الگوی ساختار طبیعی شبکه اکولوژیک به میزان وسعت و پیوستگی لکههای سبز بستگی دارد. به همین دلیل، برای رسیدن به هدف اصلی این پژوهش که ارزیابی ساختار شبکه اکولوژیک در روند توسعه شهری با رویکرد تابآوری است، به بررسی روند تغییر پوشش گیاهی در فاصله سالهای 1982 تا 2015 در شهر همدان پرداخته شد. در این مطالعه، چارچوب مفهومی برگرفته از دانش اکولوژی، نظریههای تابآوری و با استفاده از تصاویر ماهوارهای و تکنیکهای سامانه اطلاعات جغرافیایی GIS شکل گرفت تا بتوان مناطق حساس زیستی نسبت به تغییرات و ساخت و سازهای شهری در برنامهریزیهای آتی توسعه شهر را مشخص و مانع از آسیب رسیدن به اکوسیستم طبیعی شهر و حفظ و ارتقاء منابع زیستی باقیمانده در این سرزمین شد. تصاویر ماهوارهای Landsat در سالهای 1982، 2000 و 2015 با استفاده از نرمافزارهای ArcMap, ENVI در چهار طبقه: «کاربری اراضی بایر، زمین ساخته شده، راههای ارتباطی و پوشش گیاهی» به روش نظارت شده بیشترین شباهت، کلاسبندی شدند. پس از تحلیل این نقشهها به منظور یافتن نوع تغییرات در کاربری اراضی، با استفاده از نرم افزار TerrSetنقشهها مورد پردازش و تحلیل قرار گرفت و سه نوع متریک سیمای سرزمین شامل ایجاد شدگی، سست شدگی و جدا شدگی در بین این سالها بررسی شد. نتایج نشان میدهد پوشش گیاهی منطقه از 2/2820 هکتار در سال 1982 به 2/1304 هکتار در سال 2015 تقلیل یافته و در مقابل اراضی ساخته شده و راههای ارتباطی نیز از 4/606 هکتار در سال 1982 به 2/4274 هکتار در سال 2015 افزایش یافته است که این میزان تغییرات نشان از رشد و گسترش بالای مناطق شهری و کاهش، خرددانگی و انقطاع سطح پوشش گیاهی و در نهایت افول در تابآوری شبکه اکولوژی شهری دارد. در پایان تحقیق، راهبردهایی به منظور ترمیم آسیب های وارده به شبکه طبیعی اکولوژیک شهر همدان و توسعه آن ارائه شد.