پروانه سبحانی پژوه؛ حسن اسماعیل زاده
چکیده
امروزه یکی از عواقب فعالیت‌های انسانی در قالـب تغییـر کـاربری اراضـی، بی‌توجـهی بـه محـدودیت‌هـای محیط‌زیستی است که در سیمای محیط تأثیرگذار است و آثار مخربی در اکوسیستم‌های طبیعی، ازجمله پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت، به‌جای می‌گذارد. ازاین‌رو، شناسـایی روند تغییرات عوارض سطح زمین، برای درک ارتباط متقابل انسان و محیط‌زیست، ...
بیشتر
امروزه یکی از عواقب فعالیت‌های انسانی در قالـب تغییـر کـاربری اراضـی، بی‌توجـهی بـه محـدودیت‌هـای محیط‌زیستی است که در سیمای محیط تأثیرگذار است و آثار مخربی در اکوسیستم‌های طبیعی، ازجمله پارک‌های ملی و مناطق تحت حفاظت، به‌جای می‌گذارد. ازاین‌رو، شناسـایی روند تغییرات عوارض سطح زمین، برای درک ارتباط متقابل انسان و محیط‌زیست، امری ضروری است. هدف این پژوهش ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی ازطریق تصاویر ماهواره‌ای لندست TM سال 1989 و 1999، ETM+ سال 2009 و لندست OLI_TIRS در سال 2019، با استفاده از قابلیت داده‌هـای چنـدطیفی سنجش از دور و فرایند پردازش تصاویر رقومی است. کاربری اراضی منطقه در پنج طبقة اراضی ساخته‌شده (مسکونی، تجاری، صنعتی و معابر)، محدوده‌های آبی، اراضی زراعی و باغی، مراتع پرتراکم، و مراتع کم‌تراکم قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل، کاربری مراتع کم‌تراکم در سال 2019، در مقایسه با سال 1989، با روند افزایشی همراه بوده است. به‌این‌دلیل، نتایج حاکی از آن است که طی سال‌های مورد مطالعه، مراتع پرتراکم بیشترین روند تغییرات را به‌صورت کاهشی داشته‌اند و مراتع کم‌تراکم نیز، به‌دلیل تعدد بالای عشایر (تخریب پوشش گیاهی بر اثر چرای بیش‌ازحد و بی‌موقع دام)، دارای روند افزایشی بوده‌اند. علاوه‌براین، در این منطقه، به‌دلیل نبود سکونتگاه‌های دائمی و محدودیت‌های قانونی، کاربری اراضی زراعی و باغی نیز با روند کاهشی مواجه بوده است. شایان ذکر است که عملیات زراعی در این منطقه، در برخی موارد فقط به کشت یونجه در حاشیة رودخانة لار، به‌منظور تأمین علوفة دام عشایر، محدود می‌شود. در بین دیگر کاربری‌های موجود، محدوده‌های آبی در بین سال‌های مورد مطالعه، روند افزایشی داشته‌اند؛ اگرچه در سال 1999، به‌دلیل افزایش حضور عشایر در مراتع، تعداد بیش از ظرفیت دام‌ها و نیز وضعیت حفاظتی منطقه و فقدان محدودیت‌های حفاظتی (قبل از ارتقاء منطقه به پارک ملی در این بازة زمانی)، روند کاهشی در این کاربری مشاهده شده است. از دیگر کاربری‌های این منطقه به اراضی ساخته‌شده می‌توان اشاره داشت. این کاربری در سال 1989، به‌نسبت سال 2019، روندی افزایشی داشته و از دلایل این افزایش، توسعة جاده‌ها و افزایش راه‌های دسترسی به این منطقه طی سال‌های مورد مطالعه بوده است. با توجه به اینکه حیات جانوری و غیرجانوری در منطقه و بقای خاک در مقابل روند فرسایش به پوشش گیاهی وابسته است، روند رو به کاهش پوشش گیاهی و افزایش تخریب و فرسایش خاک می‌تواند هشداری برای توجه بیشتر به شرایط زیستی در این منطقه باشد. همچنین، با توجه به نتایج بررسی، مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در روند تغییرات کاربری اراضی در منطقه، به‌ترتیب بعد کالبدی‌ـ محیط‌زیستی با ضریب وزنی 0.465، اقتصادی‌ـ نهادی با ضریب وزنی 0.315، و جمعیتی‌ـ اجتماعی با ضریب وزنی 0.223 شمرده می‌شوند.
