مرتضی شریف؛ ابوذر کیانی
چکیده
آتش‌سوزی در پوشش‌های جنگلی سطح جهان باعث واردشدن خسارات شدید به پوشش‌های گیاهی، خاک و زیستگاه‌های طبیعی می‌شود که تأثیرات زیست‌محیطی منفی مستقیم و غیرمستقیم را به‌همراه دارد؛ ازجمله جنگل‌زدایی، تغییرات آب‌وهوا و خشکسالی. ازاین‌رو تشخیص و تعیین خطرها، برای پوشش‌های گیاهی که دچار آتش‌سوزی می‌شوند، به‌منظور مدیریت و توسعة ...
بیشتر
آتش‌سوزی در پوشش‌های جنگلی سطح جهان باعث واردشدن خسارات شدید به پوشش‌های گیاهی، خاک و زیستگاه‌های طبیعی می‌شود که تأثیرات زیست‌محیطی منفی مستقیم و غیرمستقیم را به‌همراه دارد؛ ازجمله جنگل‌زدایی، تغییرات آب‌وهوا و خشکسالی. ازاین‌رو تشخیص و تعیین خطرها، برای پوشش‌های گیاهی که دچار آتش‌سوزی می‌شوند، به‌منظور مدیریت و توسعة آنها بسیار مهم است. گسترش تصاویر سنجش از دوری، همچون محصولات آتش فعال دو ماهوارة ترا (Terra) و آکوا (Aqua)، طی دو دهة گذشته، از روش‌های مهم در تشخیص این آتش‌سوزی‌ها بوده است. بااین‌حال محصول آتش فعال سنجندة مودیس، طی مطالعات گذشته، نشان داده است که این موارد به‌تنهایی نتایج مناسبی از مناطق تحت تأثیر آتش به‌دست نمی‌دهند. ازاین‌رو نیاز است با نقشه‌های پایة پوشش‌های گیاهی ارزیابی شوند. این تحقیق با هدف بررسی دو نوع محصولات گیاهی و کشف آتش فعال سنجندة مودیس و نقشة پوشش‌های جنگلی و غیرجنگلی FNF-JAXA، برای تفکیک بهتر مناطقی که دچار آتش‌سوزی شده‌اند، در پوشش‌های گیاهی کشور ایران بین روزهای ژولیوسی 1 تا 160 (یازدهم دی 1398 تا هجدهم خرداد 1399) در سال 2020 انجام شد. نتایج بیانگر بیشترین مساحت آتش‌سوزی در روز ژولیوسی 144 (سوم خرداد 1399)، با بیش‌از 49هزار هکتار و روز ژولیوسی 128 (هجدهم اردیبهشت 1399)، با بیش‌از 45هزار هکتار است. اما بیشترین مساحت آتش‌سوزی پوشش‌های جنگلی در روزهای 120 تا 160 (دهم اردیبهشت تا هجدهم خرداد 1399)، با بیش‌از 14هزار هکتار برآورد شده است. استان خوزستان بیشترین مساحت آتش‌سوزی را در دورة زمانی مورد مطالعه، داشته است که بیشتر این مناطق در اراضی کشاورزی قرار داشتند. سه استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر بیشترین مساحت آتش‌سوزی‌ها را در پوشش‌های جنگلی داشته‌اند. بیشترین فراوانی آتش‌سوزی‌ها در اراضی کشاورزی مشاهده شد که مهم‌ترین دلایل آن می‌تواند دخالت‌های انسانی باشد. همچنین ارزیابی نهایی نتایج نشان داد استفاده از محصول FNF-JAXA (با صحت نهایی 4/87% و ضریب کاپای 85/0)، در قیاس با محصولات مودیس (با صحت نهایی3/80% و ضریب کاپای 78/0)، در تفکیک مناطق جنگلی قابلیت بهتری دارد. بااین‌همه توانایی محصولات مودیس در تفکیک نوع پوشش گیاهی مرتع و کشاورزی مزیتی مهم به‌شمار می‌رود که محصول FNF-JAXA چنین ویژگی‌ای ندارد. به‌‌طور کلی، یافته‌های تحقیق بیانگر قابلیت مناسب تصاویر محصولات گیاهی مودیس و نقشه‌های FNF-JAXA است که می‌توانند، به‌منزلة نقشه‌های مرجع برای تفکیک پوشش‌های گیاهی گوناگون که دچار آتش‌سوزی می‌شوند، در ارزیابی خسارت و مدیریت آنها به‌کار روند.
