مدل‌سازی مکانی ـ زمانی وقوع طوفان‌های گرد‌وغبار در استان خوزستان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشگاه تهران

چکیده

در سال‌های اخیر وقوع طوفان‌های گرد‌وغبار به بحران جدی منطقه‌ای تبدیل شده است. استان خوزستان، از مناطقی است که تحت تأثیر این پدیده قرار دارد. پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی در وقوع این طوفان‌ها نقش مهمی دارند. در این تحقیق، تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی و ارتباط آن‌ها با پدید‌آمدن طوفان‌های گردوغبار بررسی شد. بدین منظور، داده‌های اقلیمی (سرعت باد، دما، بارندگی، درصد رطوبت نسبی)، و فراوانی وقوع ریزگردها از سال 2000 تا 2008 ارزیابی شد. با استفاده از تصاویر مودیس، شاخص NDVI برای هر ماه طول این دوره استخراج و سپس واسطه‌یابی داده‌ها با روش کریجینگ انجام شد. بعد از انجام پیش‌پردازش، داده‌ها به ماتریس‌های 1819 تبدیل شدند. مدل رگرسیون خطی‌ای چندمتغیره (از لحاظ پارامتر) بین پارامترهای اقلیمی و پوشش گیاهی (متغیرهای مستقل) و فراوانی طوفان‌های گرد و غبار برای هر پیکسل (المان ماتریس) تخمین زده شد. براساس مدل‌های به‌دست آمده، بین مقادیر واقعی و پیش‌بینی‌شده در تمام ماه‌ها به جز خرداد، انطباق (0/96 درصد) وجود دارد. تفسیر نقشه‌های خاک، کاربری اراضی، و نوع پوشش گیاهی، از وجود خاک‌های شور و قلیا با قابلیت انتشار زیاد به هوا در مناطق جنوبی استان نشان دارد که باعث ایجاد بالاترین پتانسیل وقوع گرد و غبار با منشأ داخلی در این مناطق شده است. نتایج تست اعتبارسنجی برای همة انواع خاک، نشان داد که بیشترین دقت، به خاک‌های شور و قلیا و کمترین دقت، به خاک‌های باتلاقی شور و تپه‌های شنی ربط دارد. بنابراین، تخریب پوشش گیاهی به‌طور مؤثری فراوانی طوفان‌های گردوغبار با منشأ داخلی را در استان خوزستان تحت‌تأثیر قرار داده است و خاک‌های شور و قلیا بیشتر از سایر خاک‌ها مستعد رهاسازی ذرات غبار به جو هستند.