واکاوی پیامدهای خزش شهری در سکونتگاه‌های روستایی پیرامونی (مورد مطالعه: روستاهای جنوب کلانشهر تهران)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای انسانی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه شهید بهشتی

3 ،کارشناس جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

کلانشهرها به‌دلیل تمرکز فوق‌العاده قدرت، سرمایه و جمعیت به شکل افقی به مراکز پیرامونی کشیده می‌شوند و این توسعه فیزیکی، اغلب به صورت ناموزون شکل گرفته و باعث بروز مشکلات زیادی همچون تغییر کاربری اراضی، دگرگونی‌های اجتماعی ـ اقتصادی، طبیعی و در نتیجه بروز مسائل زیست‌محیطی می‌شود. عواملی مانند رشد شهری، ارزش زمین و تراکم توسعه از عوامل اساسی شکل‌گیری خزش شهری به‌شمار می‌روند که ساختار درونی شهرها را دگرگون کرده و باعث گسترش شاخص‌های شهری به‌صورت ناهمگن در نواحی پیرامونی شده ‌ و این نواحی را تبدیل به فضاهای بی‌برنامه می‌کند. در این پژوهش، الگوهای خزش شهری و تحلیل تغییرات به‌‌وجود آمده طی سه دوره به‌وسیله سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور و با استفاده از داده‌ها و تصاویر ماهواره ای لندست TM سال 1986 و +ETM  سال 2000 و +ETM سال 2014 (1365-1379-1393) هجری شمسی انجام شد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که طی سه دوره گذشته، ساخت‌و‌سازهای مسکونی در این ناحیه به‌طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. به‌طوری‌که مساحت این ساخت‌و‌سازها از89/4  درصد در سال 1986 به 3/10 درصد در سال 2014 افزایش پیدا کرده  و در مقابل، مساحت اراضی زراعی از33/61  درصد در سال 1986 به 7/44 درصد در سال 2014 کاهش یافته است. البته ساخت‌و‌سازهای پراکنده و خزش شهری در ناحیه مورد مطالعه به‌صورت الگوی خزش گسسته بوده که باعث رخداد ناپایداری در بخش کشاورزی و اقتصاد روستایی ناحیه شده ‌ است. همچنین گسترش شبکه راه‌ها، بزرگراه‌ها، شبکه برق و ساخت‌و‌سازهای غیرمسکونی، خزش شهری گسسته را در  ناحیه مورد مطالعه تشدید کرده است. لذا به منظور کاهش ناپایداری کشاورزی و تغییر کاربری اراضی ارزشمند کشاورزی و مرتعی، توجه به برنامه‌ریزی یکپارچه کاربری زمین در کنار برنامه‌ریزی یکپارچه شهری و روستایی، پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Studying the Consequences of Urban Sprawl in Rural Peripheral Settlements (Case study: Southern villages of Tehran metropolis)

نویسندگان [English]

  • Naser Shafiei Sabet 1
  • Maliheh Ayoubi 2
  • Abolfazl Fadaei Bashi 3
1 Assistant professor of geography and rural planning, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 M. A. of Geography and Rural Planning, Shahid Beheshti University, Iran
3 B. A. of Geography and Rural Planning, Shahid Beheshti University, Iran
چکیده [English]

Metropolises are horizontally drawn to the periphery due to the extreme concentration of power, capital and population and this physical development often occurs unevenly, which causes many problems including land use change, natural and socioeconomic transformation, and consequently environmental problems. Factors such as urban growth, land value and development density are among the most important factors in the formation of urban sprawl, which transforms the inner structure of cities and causes the heterogeneous development of urban indicators in periphery, and it transforms the areas into unplanned spaces. In this research, urban sprawl patterns and analysis of changes were carried out during three periods, using GIS and remote sensing, as well as Landsat TM satellite data and images of 1986 and ETM+ 2000 and ETM+ 2014. The findings of this research show that in the past three years, residential construction has increased dramatically in the region. The area of such construction rose from 4.89% in 1986 to 10.3% in 2014. In contrast, the area of agricultural land decreased from 61.33% in 1986 to 44.7% in 2014. Moreover, scattered structures and urban sprawl in the studied area were according to discrete sprawl pattern, which has led to inconsistencies in the agricultural sector and rural economy of the area. Furthermore, the expansion of the network of roads, highways, electricity networks and non-residential construction have exacerbated the discontinuous urban sprawl in the study area. On this basis, attention to the integrated land use planning alongside urban and rural integrated planning might be a remedy to reduce agricultural instability and to change the use of valuable agricultural lands and rangeland

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban sprawl
  • Land use change
  • sprawl pattern
  • Rural settlements
  • Tehran metropolis

مراجع

  1. افراخته، ح.، حجی‌پور، م.، 1392، خزش شهری و پیامدهای آن در توسعه پایدار روستایی؛ مورد: روستاهای پیرامونی شهر بیرجند، جغرافیا ، 39 (11) ، 185- 158 .
  2. جلالیان، ح و همکاران، 1394، تحلیل خزش شهری و تحولات کاربری اراضی (مطالعه تطبیقی شهرهای ارومیه و اصفهان)، برنامه ریزی توسعه کالبدی، 4(2)، 98-73.
  3. حجت، ع.، 1385، تاثیر اصلاحات ارضی بر شکل روستاهای ایران، نشریه هنرهای زیبا ، 26 ، 85-75.
  4. سعیدی و همکاران، 1396، تحلیل شبکه سازمانی موثر بر خزش روستایی در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون همدان. پژوهش‌های روستایی، 8 (3)، 469-454.
  5. شفیعی ثابت، ن.، 1393، خزش کلانشهر تهران و ناپایداری کشاورزی روستاهای پیرامون، نشریه آمایش محیط ، 24 (7) ، 162-145.
  6. شفیعی‌ثابت، ن.، بزرگ‌نیا، ف.، 1392، اثرات فضایی کلانشهر تهران در تغییر کاربری اراضی کشاورزی روستاهای پیرامون، نخستین کنفرانس بین المللی اکولوژی سیمای سرزمین ، 13 صفحه
  7. شفیعی ثابت، ن.، سعیدی، ع.،1387، پدیده خورندگی چشم انداز و تحول کاربری اراضی کشاورزی ( مطالعه موردی روستاهای پیرامونی کلانشهر تهران، جغرافیا، 5 (3) ، 41-24.
  8. شفیعی ثابت، ن.، خاکسار، س.، 1396، پیامدهای محیطی ـ اکولوژیک خزش شهری در سکونتگاههای روستایی پیرامون شهر همدان، علوم محیطی, 15(3) ،55-74.
  9. طالشی، م.، ضیاء نوشین، م.، 1397، تحولات کالبدی ناشی از خزش روستایی در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون همدان، پژوهش و برنامه ریزی روستایی، 21 (1)، 160-141.
  10. Alberti, M., 2005, The effects of urban patterns on ecosystem function, Inter-national regional science review, 28(2), 168-192.
  11. Ambarwati, L., Verhaeghe, R., Pel, A. J., & van Arem, B., 2014, Controlling Urban Sprawl with Integrated Approach of Space-Transport Development Strategies. rocedia-Social and Behavio-ral Sciences, 138, 679-694.
  12. Angel, S., 2012, Planet of cities, Cambridge, MA: Lincoln Institute of Land Policy.
  13. Angel, S., Parent, J., & Civco, D., 2007, Urban sprawl metrics: an analysis of global urban expansion using GIS, In Proceedings of ASPRS 2007 Annual Conference, Tampa, Florida May (Vol. 7, No. 11).
  14. Azimi, N., Rafieian, M. & Pooyan, S., 2012, Land use Change and its Implication on the Spatial Structure of City, The Case of Rasht, Iran, Journal of Basic and Applied Scientific Research. 2(3): 4861-4870
  15. Batty, M., Besussi, E., & Chin, N., 2003, Traffic, urban growth and suburban sprawl.
  16. Burchell, R., Downs, A., McCann, B., & Mukherji, S. 2005, Sprawl costs: Economic impacts of unchecked development, Island Press.
  17. Burchell, R.W., Lowenstein, G., Dolphin, W.R., Galley, C.C., Downs, A., Seskin, S., Still, K.G. & Moore, T., 2002, Costs of Sprawl – 2000, Transit Cooperative Research Program (TCRP) Report 74, published by Transportation Research Board, Washington
  18. Deep, S., & Saklani, A., 2014, Urban sprawl modeling using cellular automata, The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 17(2), 179-187.
  19. Eglin, R., 2010, Land Prioritization. The journal for development and governance issues Transformer, Anew Village Region, 16(2): 3.
  20. Ewing, R., 1997, Is Los Angeles-style sprawl desirable?, Journal of the American planning association, 63(1), 107-126.
  21. Glaeser, E. L., & Kahn, M. E., 2004, Sprawl and urban growth, Handbook of regional and urban economics, 4, 2481-2527.
  22. Huang, J., Lu, X. X., & Sellers, J. M., 2007, A global comparative analysis of urban form: Applying spatial metrics and remote sensing, Landscape and urban planning, 82(4), 184-197.
  23. Jaeger, J. A., Bertiller, R., Schwick, C., & Kienast, F., 2010, Suitability criteria for measures of urban sprawl, Ecological indicators, 10(2), 397-406.
  24. Kamila, A., & Pal, S. C., 2015, Urban Growth Monitoring and Analysis of Environmental Impacts on Bankura-I and II Block using Landsat Data, International Journal of Advanced Remote Sensing and GIS, 4(1), pp-965.
  25. Kasanko, M., Barredo, J. I., Lavalle, C., McCormick, N., Demicheli, L., Sagris, V. & Brezger, A., 2006, Are European cities becoming dispersed? A comparative analysis of 15 European urban areas. Landscape and urban planning, 77(1), 111-130.
  26. Kew, B., & Lee, B. D., 2013, Measuring sprawl across the urban rural continuum using an amalgamated sprawl index, Sustainability, 5(5), 1806-1828
  27. Krieger, D. J., 1999, Saving open spaces: Public support for farmland protection, American Farmland Trust, Center for Agriculture in the Environment.
  28. Li, S., & Nadolnyak, D. A., 2013, Agricultural Land Development in Lee County, Florida: Impacts of Economic and Natural Risk Factors in a Coastal Area, In 2013 Annual Meeting, February 2-5, 2013, Orlando, Florida (No. 143087). Southern Agricultural Economics Association.
  29. Mieszkowski, P., & Mills, E. S., 1993, The causes of metropolitan suburbanize-tion, The Journal of Economic Perspectives, 7(3), 135-147.
  30. Morote, Á. F., & Hernandez, M., 2016, Urban sprawl and its effects on water demand: A case study of Alicante, Spain, Land Use Policy, 50, 352-362.
  31. Nguyen, D., 2010, Evidence of the impacts of urban sprawl on social capital, Environment and Planning B: Planning and Design, 37(4), 610-627.
  32. Peiser, R. B., 1989, Density and urban sprawl, Land economics, 65(3), 193-204.
  33. Polydor, M., Lolo, I. & Barons, M., 2012, Urban Sprawl and Challenges for Urban Planning, Journal of Environmental Protection, 3, 1010-1019
  34. Putnam, R.D., 2001, Bowling alone: The collapse and revival of American community, Simon and Schuster.
  35. Putnam, R.D., Leonardi, R. & Nanetti, R.Y.,1994, Making democracy work: Civic traditions in modern Italy, Princeton university press.
  36. Razin, E., & Rosentraub, M., 2000, Are fragmentation and sprawl interlinked? North American evidence, Urban Affairs Review, 35(6), 821-836.
  37. Rojas, C., Muñiz, I., & Pino, J., 2013, Understanding the urban sprawl in the mid-size Latin American cities through the urban form: analysis of the Concepcion metropolitan area (Chile), Journal of Geographic Information System, 5(03), 222.
  38. Schneider, A., & Woodcock, C. E., 2008, Compact, dispersed, fragmented, extensive? A comparison of urban growth in twenty-five global cities using remotely sensed data, pattern metrics and census information. Urban Studies, 45(3), 659-692.
  39. Schwarz, N., 2010, Urban form revisited—Selecting indicators for characterizing European cities, Landscape and Urban Planning, 96(1), 29-47.
  40. Siedentop, S., 2005, Urban Sprawl-verstehen, messes, steer. Ansatzpunkte fur eon empirisches Mess- und Evaluation skonzept der urbane Siedlung sentwicklung [Urban sprawl- understanding, measuring, controlling: starting points for an empirical measurement and evaluation concept of urban development] DISP 160 23–35
  41. Siedentop, S. & Fina, S., 2010, Monitoring urban sprawl in Germany: towards a GIS-based measurement and assessment approach, Journal of Land Use Science, 5(2), 73-104.
  42. Siedentop, S. & Fina, S., 2012, Who sprawls most? Exploring the patterns of urban growth across 26 European countries, Environment and Planning A, 44(11), 2765-2784.
  43. Staley, S.R., 1999, Urban Sprawl" and the Michigan Landscape: A Market-oriented Approach: Examination of the Causes, Problems, and Benefits of" urban Sprawl," and Recommendations for Sound Land Use Public Policies, Mackinac Center for Public Policy.
  44. Su, Q., & DeSalvo, J. S., 2008, The effect of transportation subsidies on urban sprawl. Journal of Regional Science, 48(3), 567-594.
  45. Subet sarvestani, M., Latifi, I. and Kanaroglou, P., 2011, three Decades of Urban Growth in the City of Shiraz, Iran: A Remote Sensing and Geographic Information System Application, Cities, 28, 320-329
  46. Sudhira, H. S., Ramachandra, T. V. & Jagadish, K.S., 2003, Urban sprawl pattern recognition and modeling using GIS, map India, 28-31.
  47. Theobald, D. M., 2001, Quantifying urban and rural sprawl using the sprawl index, In annual conference of the Association of American Geographers in New York, on March 2nd.
  48. Turkstra, J., 1996, Urban growth and land use options for lower-income groups: a case study of Villavicencio, Colombia, ITC Journal, (1), 57-63.
  49. Ulfarsson, G. F., & Carruthers, J. I., 2006, The cycle of fragmentation and sprawl: a conceptual framework and empirical model, Environment and Planning B: Planning and Design, 33(5), 767-788.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار