عطا امینی؛ مهدی کرمی مقدم؛ محمدحسین سدری؛ سمیه کاظمی
چکیده
در سالهای اخیر، با تغییر کاربری و توسعة اراضی کشاورزی در حوضههای کشور، میزان فرسایش و تولید رسوب افزایش یافته است. با توجه به اینکه در بیشتر زیرحوضهها، آمار ایستگاههای رسوبسنجی بهصورت درازمدت ثبت نشده است، برآورد میزان رسوب و فرسایش با مشکلاتی مواجه است. هدف از این پژوهش تعیین عوامل مؤثر در فرسایش و رسوب و تعیین مقادیر کمّی ...
بیشتر
در سالهای اخیر، با تغییر کاربری و توسعة اراضی کشاورزی در حوضههای کشور، میزان فرسایش و تولید رسوب افزایش یافته است. با توجه به اینکه در بیشتر زیرحوضهها، آمار ایستگاههای رسوبسنجی بهصورت درازمدت ثبت نشده است، برآورد میزان رسوب و فرسایش با مشکلاتی مواجه است. هدف از این پژوهش تعیین عوامل مؤثر در فرسایش و رسوب و تعیین مقادیر کمّی فرسایش در حوضة آبخیز خورخوره در استان کردستان است. به این منظور، ابتدا با استفاده از نقشههای توپوگرافی، زمینشناسی و عکسهای هوایی در محیط GIS، نقشة نوع و گونههای فرسایش تهیه شد و این نقشهها، با بررسیهای صحرایی، تدقیق و ارزیابی شدند. براساس مدل MPSIAC، عوامل نُهگانة مؤثر در فرسایش درمورد تمامی زیرحوضهها، بهتفکیک بررسی شد و امتیازات هر عامل بهدست آمد. با جمع امتیازات عوامل، درجة رسوبدهی برای هر زیرحوضه تعیین و سپس مقدار رسوب و فرسایش ویژه و فرسایش کل در هر زیرحوضه محاسبه شد. نتایج نشان داد عوامل توپوگرافی و وضعیت فعلی فرسایش بیشترین نقش و عامل آبوهوا کمترین نقش را در میزان رسوبدهی حوضه دارند. طبق نتایج، 92% کل حوضه دارای درجة رسوبدهی زیاد در کلاس فرسایش درجة چهار است. نسبت رسوب تحویلی حوضه (SDR) بین 32 تا 50% متغیر است. کمترین و بیشترین مقدار فرسایش ویژه در زیرحوضههای متفاوت، بهترتیب معادل 10 و 35 تن بر هکتار در سال، بهدست آمد. مقدار رسوب ویژه و فرسایش ویژة کل حوضه نیز، بهترتیب 4/6 و 4/17 تن بر هکتار در سال، حاصل شد.
الهام خدابنده لو؛ محسن آزادبخت؛ سهیل رادیوم؛ داود عاشورلو؛ عباس علیمحمدی
چکیده
با توجه به رشد بالای جمعیت در جهان و نیاز به اطمینان از امنیت غذایی، افزایش تولید در واحد سطح محصولات زراعی بهمنزلة راهبردی اساسی در حل مسئلة تأمین غذا بهشمار میرود. از سوی دیگر، با وجود محدودیت در افزایش سطح زیرکشت و پایینبودن میانگین عملکرد برخی محصولات کشاورزی مانند گندم در کشور، افزایش عملکرد محصول میتواند راهکاری عملی ...
بیشتر
با توجه به رشد بالای جمعیت در جهان و نیاز به اطمینان از امنیت غذایی، افزایش تولید در واحد سطح محصولات زراعی بهمنزلة راهبردی اساسی در حل مسئلة تأمین غذا بهشمار میرود. از سوی دیگر، با وجود محدودیت در افزایش سطح زیرکشت و پایینبودن میانگین عملکرد برخی محصولات کشاورزی مانند گندم در کشور، افزایش عملکرد محصول میتواند راهکاری عملی در پاسخ به نیاز کشور محسوب شود. یکی از مهمترین بیماریهای گندم فوزاریوم است که، با توجه به نقش پیشبینی این بیماری در جلوگیری از کاهش بهرهوری محصول، مدلهایی بهمنظور پیشبینی فوزاریوم در کشورهای آمریکا، کانادا، آرژانتین و برزیل توسعه یافته است اما در ایران، بهرغم لزوم توجه به این بیماری، تاک نون مدلی در این زمینه مطرح نشده است. بدینمنظور، پهنهبندی مناطق رخداد بیماری فوزاریوم، با بهکارگیری پارامترهای محیطی و دادههای هواشناسی و نیز استفاده از تحلیل مکانی، در دشت مغان صورت گرفت. همچنین، برای افزایش دقت و کالیبراسیون دقیق مدل، شبکة اینترنت اشیا (IoT) در دشت مغان استفاده شد تا دادههای محیطی شامل رطوبت نسبی، بارندگی و دمای هوا جمعآوری شود. سپس شاخصهای ترکیبی مناسب تهیه شد و (RF)برای اولویتبندی شاخصها و تعیین اهمیت نسبی آنها و نیز پیشبینی شدت بیماری فوزاریوم گندم، روش جنگل تصادفی بهکار رفت. برای این کار، از دادههای ایستگاههای هواشناسی و سنسورهای زمینی در فاصلة سالهای 1389 تا 1396 استفاده شد. نتایج ارزیابی حاکی از کارآیی مدل توسعهدادهشده در پیشبینی بیماری فوزاریوم گندم است. همچنین، طبق نتایج، بهکارگیری IoT بههمراه تحلیلهای مکانی روشی مؤثر در پیشبینی فوزاریوم است.
مهرداد گبل؛ میر سامان پیشوایی؛ دکتر برات مجردی
چکیده
از ابتدای پیدایش کرة زمین تا کنون، انسان بیش از سایر موجودات در محیطزیست خود تأثیر گذاشته و آن را، مطابق با میل خود، تغییر داده است. با افزایش جمعیت، محدودیتهای آب و خاک و تغییرات اقلیمی تأمین مواد غذایی را با مشکلات و مسائل جدی مواجه کرده است. در میان محصولات غذایی کشاورزی، گندم یکی از محصولات استراتژیک پرمصرف در ایران و بسیاری ...
بیشتر
از ابتدای پیدایش کرة زمین تا کنون، انسان بیش از سایر موجودات در محیطزیست خود تأثیر گذاشته و آن را، مطابق با میل خود، تغییر داده است. با افزایش جمعیت، محدودیتهای آب و خاک و تغییرات اقلیمی تأمین مواد غذایی را با مشکلات و مسائل جدی مواجه کرده است. در میان محصولات غذایی کشاورزی، گندم یکی از محصولات استراتژیک پرمصرف در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است که در شرایط اقلیمی گرموخشک، با بازدهی مناسب، کشت میشود. در ایران، حدود 10% تقاضای بخش کشاورزی کشور از استان فارس تأمین میشود. با توجه به اینکه استان فارس رتبة دوم تولید گندم را در بین استانهای کشور دارد؛ این پژوهش قصد دارد تناسب اراضی این استان را، برای کشت گندم بهروش دیم، ارزیابی کند. در گام نخست، دادههای اقلیمی و خاکشناسی و توپوگرافی در محدودة جغرافیایی این استان بررسی و تحلیل میشود. سپس لایههای اطلاعاتی وارد نرمافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) میشود و نقشة اراضی مستعد کشت گندم، با استفاده از روش تحلیلی تصمیمگیری چندمعیارة ویکور (VIKOR) تعیین میشود. نتایج این پژوهش نشان داده است حدود 32% از مساحت استان فارس در رتبة اول و دوم تناسب اراضی برای کشت گندم قرار دارد. همچنین، مشخص شد که بیشتر مناطق مناسب در غرب و شمالغرب استان فارس پراکنده شدهاند.
حمید حسینی؛ محمد طالعی
چکیده
امروزه فنّاوری مدلسازی اطلاعات ساختمانی، یا بهاختصار BIM، به بستری مهم و کاربردی بهمنظور تحقق اهداف شهرهای هوشمند تبدیل شده است. بااینحال، این فنّاوری ساختمانها را بهتنهایی و بدون توجه به فضای بیرونیشان و دیگر ساختمانهای شهر در نظر میگیرد و نیز فاقد ابزارهای لازم برای تحلیلهای مکانی گوناگون است. در این زمینه، اشتراک ...
بیشتر
امروزه فنّاوری مدلسازی اطلاعات ساختمانی، یا بهاختصار BIM، به بستری مهم و کاربردی بهمنظور تحقق اهداف شهرهای هوشمند تبدیل شده است. بااینحال، این فنّاوری ساختمانها را بهتنهایی و بدون توجه به فضای بیرونیشان و دیگر ساختمانهای شهر در نظر میگیرد و نیز فاقد ابزارهای لازم برای تحلیلهای مکانی گوناگون است. در این زمینه، اشتراک ذاتی میان BIM و سامانههای اطلاعات مکانی، یا بهاختصار GIS، نشان میدهد که با تلفیق آنها میتوان دانش یکپارچهای در کاربردهای گوناگون شهری، هم در فضای داخلی ساختمان و هم در فضای بیرونی آن، ایجاد کرد. اگرچه BIM و GIS هریک بهمنظور دستیابی به اهداف جداگانهای ایجاد شده است، هر دو به مدیریت اطلاعات در قالب مدلسازی سهبعدی میپردازند؛ با این تفاوت که BIM اطلاعات ریزدانه را در زمینة ساختمان و فضای داخلی آن، با عنوان اطلاعات ساختمانی، تهیه میکند و نمایش میدهد و منبع غنی اطلاعات ساختمانی شناخته میشود اما، در مقابل، GIS اغلب به تهیه و نمایش اطلاعات درشتدانه در فضای بیرونی ساختمان، با عنوان اطلاعات جغرافیایی، میپردازد و دارای ابزارهای مکانی مناسب است. بهطورکلی، تلفیق BIM و GIS موجب مدیریت بهتر اطلاعات مکانی در زمینة کاربردهای گوناگون شهری و در نتیجه، تصمیمسازی بهتر در حل مسائل مرتبط میشود و تحقیقات متنوعی، در این باره، در سالهای اخیر انجام شده است. مقالة حاضر، ضمن بررسی اجمالی فنّاوری BIM و استانداردهای تبادل اطلاعات در BIM و GIS، برخی تحقیقات دربارة تلفیق BIM و GIS از سال 2008 تا 2020 را مرور میکند. در این مقاله، تلاش شده است با استخراج و دستهبندی روشها و زمینههای کاربردی تلفیق BIM و GIS، وضعیت کلی پژوهشها در این زمینه مشخص و دید جامعی به آنها به محققان ارائه شود.
بهرام مرادی سلوشی؛ علیرضا وفائی نژاد؛ حسین آقامحمدی زنجیرآباد؛ علی اصغر آل شیخ
چکیده
سیستم حملونقل ریلی از تعامل مجموعهای از تجهیزات و عملیات تشکیل شده است که توانایی و ظرفیت یک سیستم ریلی در حملونقل بار و مسافر را تعیین میکند. بدینمنظور، محاسبة ظرفیت و پیشبینی نحوة تغییرات آن مهم است و شناخت آن کمک شایانی به ارتقای سطح بهرهبرداری شبکة ریلی میکند. روشهای گوناگونی برای محاسبة ظرفیت وجود دارد که با ...
بیشتر
سیستم حملونقل ریلی از تعامل مجموعهای از تجهیزات و عملیات تشکیل شده است که توانایی و ظرفیت یک سیستم ریلی در حملونقل بار و مسافر را تعیین میکند. بدینمنظور، محاسبة ظرفیت و پیشبینی نحوة تغییرات آن مهم است و شناخت آن کمک شایانی به ارتقای سطح بهرهبرداری شبکة ریلی میکند. روشهای گوناگونی برای محاسبة ظرفیت وجود دارد که با توجه به نوع شبکه و شیوة استفاده از این روشها، میتوان از آنها بهره گرفت. برای محاسبة ظرفیت، از توانمندیهای سیستمهای اطلاعات مکانی استفاده میشود و با کمک یک سیستم اطلاعات مکانی تحت وب، وضعیت ظرفیتی عملیاتی شبکة ریلی بهصورتی نوین و با کارآیی بیشتر از روشهای متداول تعیین میشود. برای این کار، از محیطی GISمبنا استفاده شده که به پایگاه دادههای گوناگون شرکت راهآهن جمهوری اسلامی ایران، ازجمله پایگاه سیر و حرکت، متصل شده است و ضمن مشاهدة وضعیت فعلی ظرفیتی شبکه، ازطریق رگرسیون خطی چندمتغیره، ظرفیت شبکة ریلی را در آینده تعیین میکند. تحقیق حاضر با استفاده از رگرسیون خطی، ظرفیت راهآهن را طی مطالعهای موردی در ایران، برای سه مسیر انتخابشده پیشبینی میکند و بلاکهای مهم را برای بررسی تأثیر پارامترهای مکانی در تعیین ظرفیت شبکة راهآهن، مشخص میکند. با استفاده از دادههای سال 96 (استخراجشده از وب سرویس مکانی راهآهن)، پیشبینی ظرفیت در سال 97 در محیط GIS انجام شد. نتایج نشان داد که استفاده از ظرفیت مسیرهای انتخابی برای مسیر قطارهای باری 82%، مسیرهای مسافری 56% رفت و 62% بازگشت و برای مسیرهای ترکیبی نیز 79% بود. همچنین، دقت پیشبینی مدل برای قطارهای باری 35% بهتر از قطارهای مسافری است که این بهدلیل تفاوت در تغییر سرعت و حداکثر سرعت مجاز درمورد این دو نوع قطار است. دقت مدلسازی با نوع قطعه ارتباط مستقیم دارد؛ بنابراین، در مسیر مسافری، ظرفیت مدلسازی قطارهای مسافری تقریباً 45% دقیقتر بوده است. به همین ترتیب، در مسیر باری، دقت تخمین ظرفیت این قطارها بیشتر از قطارهای مسافری و تقریباً 45% بوده است.
منیره موسی بیگی؛ ایمان بهارلو؛ علیرضا وفائی نژاد
چکیده
شناسایی عوامل مؤثر در گسترش فرسایش خاک و پهنهبندی آن یکی از عوامل اساسی، جهت مدیریت و کنترل این پدیده و تعیین راهکارهای مناسب در مقابله با گسترش آن است. هدف از این پژوهش، پهنه بندی فرسایش خاک در حوضه قلعهچای، در غرب استان آذربایجان شرقی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بدین منظور با بررسی منابع ...
بیشتر
شناسایی عوامل مؤثر در گسترش فرسایش خاک و پهنهبندی آن یکی از عوامل اساسی، جهت مدیریت و کنترل این پدیده و تعیین راهکارهای مناسب در مقابله با گسترش آن است. هدف از این پژوهش، پهنه بندی فرسایش خاک در حوضه قلعهچای، در غرب استان آذربایجان شرقی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکهای و سیستم اطلاعات جغرافیایی است. بدین منظور با بررسی منابع و نظر کارشناسان، عوامل مؤثر بر فرسایش خاک از قبیل شیب، جهت شیب، لیتولوژی، کاربری اراضی، شاخص تفاوت پوشش گیاهی نرمال شده (NDVI)، بارندگی سالانه و خاک مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس با استفاده از نرم افزار ArcGIS و ضرایب استخراج شده در فرآیند تحلیل شبکه، نقشه پهنهبندی فرسایش خاک تهیه و در پنج کلاس، فرسایشی خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم، باز طبقهبندی شد. نتایج این تحقیق نشان داد کلاسهای خطر زیاد و بسیار زیاد، در مجموع 12/37 درصد از مساحت منطقه که 56/118 کیلومترمربع را شامل میشود، در بر میگیرد. همچنین در بخشهای جنوبی و مرکزی حوضه، مقدار فرسایش خاک زیاد است، این مناطق شرایط بحرانی و حادی را از نظر فرسایش نشان میدهند و با توجه به احداث و آبگیری سد قلعهچای، میبایست در اولویت اجرای برنامههای حفاظت خاک و آبخیزداری قرار گیرند.
معین مولوی گنابادی؛ محمد طالعی؛ قاسم جوادی
چکیده
تعیین تناسب اراضی، برای استقرار توربینهای بادی بهمنظور بهرهبرداری مناسب از پتانسیلهای موجود و بالقوه انرژی بادی، بهعنوان یکی از منابع انرژی تجدیدپذیر، در مناطق مختلف کشور دارای اهمیت است. تعیین مناطق با تناسب بالا جهت استقرار توربینهای بادی تأثیر زیادی در کارایی تجهیزات و وسایل تولید برق بادی دارد. تاکنون تحقیقات صورت ...
بیشتر
تعیین تناسب اراضی، برای استقرار توربینهای بادی بهمنظور بهرهبرداری مناسب از پتانسیلهای موجود و بالقوه انرژی بادی، بهعنوان یکی از منابع انرژی تجدیدپذیر، در مناطق مختلف کشور دارای اهمیت است. تعیین مناطق با تناسب بالا جهت استقرار توربینهای بادی تأثیر زیادی در کارایی تجهیزات و وسایل تولید برق بادی دارد. تاکنون تحقیقات صورت گرفته در منطقه خراسان رضوی، تنها به تحلیل آماری دادههای سرعت و جهت باد بسنده کرده و معیارهای مکانی تأثیرگذار در محل احداث نیروگاه بادی را کمتر مدنظر قرار داده است. این تحقیق به دنبال تحلیل تناسب اراضی، برای احداث نیروگاه بادی با استفاده از معیارهای محیطی (شامل شیب، ارتفاع، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از مناطق حفاظتشده)، فنی (شامل متوسط سرعت باد، پیوستگی باد و تراکم باد) و اقتصادی (شامل فاصله از شهر، فاصله از روستا، فاصله از فرودگاه، فاصله از منابع طبیعی و فاصله از جاده) و با استفاده از روشهای تصمیمگیری چند معیاره ANP، ANP-DEMATEL و ANP-OWA است. هدف، ارزیابی نتایج هر یک از مدلها و تولید نقشه تناسب اراضی برای احداث نیروگاه بادی در سناریوهای مختلف تصمیمگیری است. بر این اساس، ابتدا با استفاده از توابع تحلیلی سامانه اطلاعات مکانی، کل محدوده برای هر یک از معیارها پهنهبندی شده و سپس نقشه تناسب اراضی با استفاده از هر یک از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره ذکرشده، تولید و با یکدیگر مقایسه شدهاند. با بررسی نقشههای تناسب اراضی مشخص شد که در سناریوهای مختلف تصمیمگیری، ناحیه جنوب شرقی استان دارای بیشترین پتانسیل برای احداث نیروگاه بادی است. نتایج این تحقیق، ابزار مناسبی برای تصمیمگیری درباره انتخاب مکان مناسب، بهمنظور احداث نیروگاه بادی در اختیار این صنعت قرار میدهد.
بهرام مرادی سلوشی؛ علیرضا وفایی نژاد؛ حسین آقامحمدی زنجیرآباد؛ علی اصغر آل شیخ
چکیده
ظرفیت حمل بار و مسافر در یک شبکه ریلی، تابعی از پارامترهای مختلف است. با توجه به هزینه بسیار بالای احداث خطوط ریلی، استفاده بهینه از ظرفیت شبکه ریلی میتواند کمک شایانی به ارتقاء سطح بهرهبرداری شبکه کند. بنابراین هدف از این پژوهش، محاسبه مکانمند ظرفیت شبکه ریلی کشور، بر مبنای پارامترهای تأثیرگذار است. در این مقاله، با استفاده ...
بیشتر
ظرفیت حمل بار و مسافر در یک شبکه ریلی، تابعی از پارامترهای مختلف است. با توجه به هزینه بسیار بالای احداث خطوط ریلی، استفاده بهینه از ظرفیت شبکه ریلی میتواند کمک شایانی به ارتقاء سطح بهرهبرداری شبکه کند. بنابراین هدف از این پژوهش، محاسبه مکانمند ظرفیت شبکه ریلی کشور، بر مبنای پارامترهای تأثیرگذار است. در این مقاله، با استفاده از دادههای سیر و حرکتی قطارها، اقدام به طراحی و تولید نرمافزار مکانمند محاسبه ظرفیت خطوط شد؛ سپس خروجیهای حاصل، با دادههای روزانه و برخط عملکرد قطارهای باری ارزیابی و مقایسه شد. در ادامه، میزان استفاده از ظرفیت هر مسیر و میزان ظرفیت باقیمانده در هر بلاک و مسیر نیز مشخص شد. بر اساس تحلیلها، کمیت ظرفیت در مسیرهای منتخب دو خطه مسافری سمنان-شاهرود، تک خطه باری یزد-بافق و تک خطه ترکیبی اراک-دورود به ترتیب 2.6 برای مسیر رفت و 2.9 برای برگشت، 13.6 و 12.7 زوج قطار محاسبه شدند. با توجه به روال فعلی محاسبات، محاسبه برخط، با اتصال به پایگاه دادههای مرتبط، انجام محاسبات مکانمند و امکان تبادل وب سرویس مکانی با نرمافزارهای مختلف، میتواند باعث افزایش سرعت و دقت در محاسبه ظرفیت شبکه ریلی شود. از طرفی، در معادله محاسبه ظرفیت (معادله اسکات) که درایران استفاده میشود، تاکنون مرسوم بوده است ضریب تعدیل قطار مسافری توسط متخصصان سیر و حرکت تعیین شود، در حالیکه در این مقاله، از آنجا که اطلاعات هر مسیر، قابل دسترس است، این ضریب از نسبت تعداد قطارهای مسافری به حداکثر تعداد آن در طول دوره مورد نظر محاسبه میشود. ضریب به دست آمده، با ضریب تعیین شده توسط کارشناسان، مقایسه شده و نتیجه قابل قبول بود. در نهایت با دسترسی به خروجیها در محیط GIS، راهکارهای مدیریتی جهت استفاده بهینه از ظرفیت باقیمانده، ارتقاء ظرفیت بخشهایی از شبکه و رفع گلوگاههای شبکه ریلی پیشنهاد شد.
کیوان برنا؛ فرهاد فتحی
دوره 10، شماره 2 ، آذر 1397، ، صفحه 75-94
چکیده
ترمیم چندضلعیهای نادرست برای استفاده در نرمافزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی، کاری نیمه خودکار و وقتگیر است. ترمیم خودکار چند ضلعی، تفسیر چند ضلعیهای مبهم و نادرست و از بین بردن کلیه اشکالات موجود براساس تعریفها و استاندارهای جهانی است که کاربردهای زیادی در نرم افزارهای مرتبط با سیستم اطلاعات جغرافیایی دارد. با توجه به پیچیدگی ...
بیشتر
ترمیم چندضلعیهای نادرست برای استفاده در نرمافزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی، کاری نیمه خودکار و وقتگیر است. ترمیم خودکار چند ضلعی، تفسیر چند ضلعیهای مبهم و نادرست و از بین بردن کلیه اشکالات موجود براساس تعریفها و استاندارهای جهانی است که کاربردهای زیادی در نرم افزارهای مرتبط با سیستم اطلاعات جغرافیایی دارد. با توجه به پیچیدگی محاسبات و حجم دادهها در کار با مه دادهها ، همیشه رقابتی بین سرعت و میزان حافظه مصرفی وجود دارد. در این مقاله ضمن معرفی استاندارد مشخصات عوارض ساده در چندضلعی ها، با استفاده از مثلثبندی دلونی و توابع جی.تی.اس در جاوا و با کمک بانک اطلاعات H2روشی ارائه شده است که چندضلعیها را در قالب یک فایل CSV از ورودی دریافت کرده و با اعمال الگوریتمهای کارا چندضلعی های موجود را بررسی و به شکل خودکار ترمیم میکنیم. چندضلعیهای موجود در مجموعه دادههای مکانی به شکل خودکار و در زمانی بهینه و با مصرف حداقل حافظه بررسی و در صورت نیاز ترمیم می شوند. نتایج نشان میدهد این روش نسبت به نمونه های پیشین، باعث بهبود نسبی در سرعت اجرا و در هنگام کار با داده های بزرگ صرفهجویی متوسط بیش از 50 درصد در حافظه اصلی را نشان میدهد
دکتر جمیله توکلی نیا؛ علی اکبر متکان؛ مظفر صرافی؛ فائزه بوربوری
دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 109-126
چکیده
اکوتوریسم یا طبیعت گردی گرایشی از صنعت گردشگری است که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از مسولین و مردم را به خود جلب کرده و یکی از اهرمهای توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. از آنجا که فعالیت غیر نظام مند اکوتوریسم می تواند اثرات منفی بر محیط زیست داشته باشد، ارزیابی فعالیتهای اکوتوریسمی با ...
بیشتر
اکوتوریسم یا طبیعت گردی گرایشی از صنعت گردشگری است که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از مسولین و مردم را به خود جلب کرده و یکی از اهرمهای توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. از آنجا که فعالیت غیر نظام مند اکوتوریسم می تواند اثرات منفی بر محیط زیست داشته باشد، ارزیابی فعالیتهای اکوتوریسمی با استفاده از چارچوب ها و روش های معتبر علمی من جمله DPSIRمی تواند در برنامه ریزی های مدیران این صنعت، موثر و مفید واقع گردد. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی وضعیت اکوتوریسم در منطقه رودبار قصران و لواسانات با استفاده از چارچوب DPSIR می باشد. هر کدام از پنج بخش این مدل ارزیابی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و یافته ها در قالب جداولی ارائه گردیدند. طبق نتایج به دست آمده از طبقه بندی تصاویر سال های 2004 و 2016، فضاهای ساخته شده از 3625 متر مربع به 8744 متر مربع افزایش یافته است. از جمله دلایل این امر را افزایش جمعیت، نزدیکی به پایتخت و سهولت در رفت و آمد در نتیجه گسترش خانه های دوم و افزایش ساخت و ساز اماکن مرتبط با خدمات گردشگران دانست. ارزیابی های صورت گرفته و نتایج بدست آمده از این تحقیق میتواند به عنوان یک ساختار پشتیبان تصمیم برای مدیران و برنامه ریزان در این حوزه و اتخاذ استراتژی های مناسب جهت پیاده سازی اکوتوریسم پایدار، مورد استفاده قرار گیرند.
علی شمس الدینی؛ حسن مهرزاد؛ ببراز کریمی
دوره 10، شماره 3 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-16
چکیده
کشـاورزی یکی از مهمترین بخش های اقتصادی کشـور است که هر محصول آن شرایط اقلیمی و محیطی خاصی را می طلبد، لذا اقلیم شناسان توجه ویژهای به آمایش سرزمین داشـته و منابع اکولوژیکی را با روشهای مناسب ارزیابی می کنند. هدف این تحقیق، شناخت عوامل و عناصر اقلیمی مؤثر در کاشت انجیر در استان فارس و پهنه بندی نواحی مستعد کاشت این محصول از نظر اقلیمی ...
بیشتر
کشـاورزی یکی از مهمترین بخش های اقتصادی کشـور است که هر محصول آن شرایط اقلیمی و محیطی خاصی را می طلبد، لذا اقلیم شناسان توجه ویژهای به آمایش سرزمین داشـته و منابع اکولوژیکی را با روشهای مناسب ارزیابی می کنند. هدف این تحقیق، شناخت عوامل و عناصر اقلیمی مؤثر در کاشت انجیر در استان فارس و پهنه بندی نواحی مستعد کاشت این محصول از نظر اقلیمی و محیطی، با استفاده از توانایی GIS در تلفیق لایههای مختلف و در قالب مدلهای مختلف است. در این بررسی، شش عنصر اقلیمی (میانگین، حداکثر و حداقل مطلق دما، میانگین و حداکثر رطوبت و بارش) از 21 ایستگاه سینوپتیک، اقلیمشناسی و بارانسنجی در استان فارس و نیز 5 پارامتر محیطی (ارتفاع، شیب، نوعخاک، فرسایش و کاربریاراضی) به کار گرفتهشده است. ابتدا عناصر اقلیمی، با توجه به ناقص بودن آنها، با دو روش «تفاضلها» و «نسبتها» بازسازی شده، سپس نقشههای مربوط به این پارامترها و عناصر در GIS تهیه و با استفاده از منطقفازی و معیارهایی که برای کاشت درخت انجیر در نظر گرفته میشود، استاندارد و وزندهی شده و درنهایت با استفاده از منطقفازی با هم تلفیق، و نقشه پهنهبندی اراضی مستعد کاشت انجیر در استان فارس بدست آمد. نتایج تحقیق، نشان داد که 32 درصد از اراضی برای کاشت انجیر بسیار مناسب، 40 درصد دارای قابلیت متوسط و 22 درصد نیز برای کاشت انجیر نامناسب هستند. ضمن اینکه 6 درصد از اراضی نیز فاقد ارزش مکانیابی بوده (اراضی دریاچهای، شورهزارها و ...) که از تحلیل حذف شده است.
آیسن یوسفدوست؛ عباس خاشعی سیوکی
دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 99-116
چکیده
در سالهای اخیر، افزایش جمعیت و بهتبع آن، افزایش نیازهای آبی و کاهش کیفیت و آلودگی آبهای زیرزمینی، بهدلیل توسعة صنعت و کشاورزی، موجب توجه به کیفیت منابع آب زیرزمینی شده است. شناسایی و تهیة نقشة پهنهبندی مناطق آسیبپذیر آبخوان، یعنی مناطقی که در آنها امکان نفوذ و پخش آلایندهها از سطح زمین به سیستم آب زیرزمینی وجود دارد، ابزار ...
بیشتر
در سالهای اخیر، افزایش جمعیت و بهتبع آن، افزایش نیازهای آبی و کاهش کیفیت و آلودگی آبهای زیرزمینی، بهدلیل توسعة صنعت و کشاورزی، موجب توجه به کیفیت منابع آب زیرزمینی شده است. شناسایی و تهیة نقشة پهنهبندی مناطق آسیبپذیر آبخوان، یعنی مناطقی که در آنها امکان نفوذ و پخش آلایندهها از سطح زمین به سیستم آب زیرزمینی وجود دارد، ابزار مدیریتی مناسبی برای پیشگیری از آلـودگی منـابع آب زیرزمینی است. در این پژوهش، برای تهیة نقشة پهنهبندی پتانسیل آسیبپذیری آبخوان دشت آستانه، در منطقة کوچصفهان از توابـع استان مازندران، روش دراستیک ((DRASTIC بهکـار گرفته شد که یکی از کاربردیترین روشهـای همپوشـانی است. برای صحتسنجی مدل، از دادههای غلظت نیترات در منطقه استفاده شد. در این منطقه، استفاده از آبهای زیرزمینی برای کشاورزی و تأمین آب شرب اهمیت بسیاری دارد. از سوی دیگر، استفادة بیرویه ازکودهای شیمیایی، بهویژه کودهای نیتروژندار، برای افزایش محصول و نداشتن دقت لازم در تصفیة فاضلاب شهری و صنعتی و رهاسازی آن از پارامترهای مؤثر بر افزایش مقدار نیترات در آبهای زیرزمینی منطقه شمرده میشود. ازاینرو، بررسی آلودگی نیترات که یکی از مهمترین مسائل زیستمحیطی در آبهای زیرزمینی است، بهصورت منظم و دورهای، بسیار مهم و ضروری خواهد بود. به همین علت، نیترات عامل اصلی آسیبپذیری این منطقه معرفی شد. نتایج نشان داد آسیبپذیری آبخوان دشت آستانهـ کوچصفهان در چهار محدوده قـرار دارد. 18/56% دشت دارای آسیبپذیری کـم، 51.29% دارای آسیبپذیری اندک تا متوسط، 28.46% دارای آسیبپذیری متوسط تا زیاد و 1/67% دارای آسیبپذیری زیـاد اسـت. میزان همبستگی بـین شـاخص دراسـتیک (شاخص آسیبپذیری) با غلظت نیترات 80% بهدست آمده است. در ادامه، با کمک چهار روش هوش مصنوعی، شامل شبکة عصبی مصنوعی، مدل فازی، مدل ماشین بردار پشتیبان و فازی- عصبی، مقدار نیترات تخمین زده شد. برای این منظور، دادههای ورودی (پارامترهای دراستیک) و خروجی (مقدار نیترات اندازهگیری و پهنهبندیشده در سی حلقه چاه موجود در منطقه ) مدل و مقادیر نیترات مربوط، به دو دستة آموزش و آزمایش، تقسیم شد. نتایج نشان داد که تمامی مدلهای هوش مصنوعی بهکار گرفتهشده تخمین مناسبی از مقدار نیترات میدهند اما، در این میان، مدل شبکة عصبی بهترین نتایج را دربر داشت؛ بهطوریکه بین نیترات محاسباتی و مقدار نیترات مشاهداتی همبستگی 98 درصدی دیده شد. در ادامه، با انتخاب مدل شبکة عصبی بهمنزلة مدل برتر، کوشش شد با کاهش پارامترهای ورودی، مقدار نیترات تخمین زده شود. درنهایت، مشخص شد که با پنج پارامتر محیط خاک، محیط غیراشباع، محیط اشباع، تراز آب، هدایت هیدرولیکی و حذف دو پارامتر تغذیه و توپوگرافی مقدار همبستگی نیترات تخمینزدهشده با مقدار واقعی نیترات اندازهگیریشده برابر 0.90 است. درنتیجه، میتوان تخمین مناسبی از مقدار نیترات و نیز آسیبپذیری این منطقه داشت. این نکته برتری روشهای هوش مصنوعی در بررسی آسیبپذیری را، ور مقایسه با روش دراستیک، نشان میدهد. نتایج نشان داد که مدلهای هوش مصنوعی روشی کارآ در تخمین آسیبپذیری آبخوان محسوب میشوند و نتایج دقیقی از برآورد پتانسیل آلودگی در منطقة مورد مطالعه میدهند.
حامد حبیبی؛ محمد طالعی؛ قاسم جوادی
دوره 9، شماره 4 ، مرداد 1396، ، صفحه 22-36
چکیده
انبارهای توزیع در اقتصاد کشور اهمیت فراوانی دارند و درصد معتنابهی از داراییها در انبارها انباشته شده است. انتخاب بهترین مکان تأثیر مهمی در عملکرد و بازدهی اقتصادی انبارها و کاهش هزینة زنجیرة تأمین دارد. ارزیابی موقعیت انبارها مسئلة تصمیمگیری چندمعیاره، شامل معیارهای کمی و کیفی است. در این پژوهش، یک مدل تصمیمگیری مبتنیبر سیستم ...
بیشتر
انبارهای توزیع در اقتصاد کشور اهمیت فراوانی دارند و درصد معتنابهی از داراییها در انبارها انباشته شده است. انتخاب بهترین مکان تأثیر مهمی در عملکرد و بازدهی اقتصادی انبارها و کاهش هزینة زنجیرة تأمین دارد. ارزیابی موقعیت انبارها مسئلة تصمیمگیری چندمعیاره، شامل معیارهای کمی و کیفی است. در این پژوهش، یک مدل تصمیمگیری مبتنیبر سیستم اطلاعات مکانی، برای ارزیابی موقعیتهای بالقوه مناسب جهت جانمایی انبارهای توزیع محصولات در سطح استان تهران، مطرح شده است. فرایند ارائهشده شامل چهار مرحلة اصلی است. در مرحلة اول، معیارهای گوناگون استخراج و دادههای مورد نیاز در بستر GIS جمعآوری شد. در گام دوم، کارشناسان و متخصصان مورد نظر شاخصهای ارزیابی را مشخص و با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه (ANP)، آنها را وزندهی و تلفیق کردند. سومین مرحله اجرای مدل و نیز تعریف سناریوهای متفاوت مبتنیبر روش میانگین وزندار ترتیبی (OWA) برای لحاظکردن میزان ریسک و جبرانشدگی در فرایند تصمیمسازی است. درنهایت، با استفاده از دادههای استان تهران، کارآیی مدل ارزیابی و نتایج تحلیل شد. در پایان، ازطریق تلفیق خروجی حاصل از سناریوهای گوناگون، مکانهایی که در بیشتر سناریوها بهمنزلة گزینة خوب تعیین شده بودند، گزینههای مناسب با پایداری در نتایج تصمیم در نظر گرفته شدند. استفاده از روش تلفیقی ANP-OWA در تولید و ارزیابی سناریوهای متفاوت مبتنیبر میزان ریسک در تصمیمگیری و تحلیل حساسیت، در قالب تولید نقشة جدید حاصل از تلفیق سناریوهای گوناگون، ازجمله نوآوریهای این تحقیق است که به بهبود انجامیده است.
زینب قائمی؛ محمد طالعی؛ مهدی فرنقی؛ قاسم جوادی
دوره 9، شماره 3 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 45-70
چکیده
رشد و توسعة شهری و افزایش استفاده از وسایل نقلیه در سالهای اخیر منجر به افزایش آلودگی هوا، بهویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، شده است. با توجه به آثار نامطلوب آلودگی هوا در سلامت انسانها و دیگر جانداران، پیشبینی و مدلسازی این پدیدة پیچیده از دغدغههای اصلی محققان در سالهای اخیر بوده است. هدف این تحقیق طراحی سیستمی است بهمنظور ...
بیشتر
رشد و توسعة شهری و افزایش استفاده از وسایل نقلیه در سالهای اخیر منجر به افزایش آلودگی هوا، بهویژه در شهرهای بزرگ و صنعتی، شده است. با توجه به آثار نامطلوب آلودگی هوا در سلامت انسانها و دیگر جانداران، پیشبینی و مدلسازی این پدیدة پیچیده از دغدغههای اصلی محققان در سالهای اخیر بوده است. هدف این تحقیق طراحی سیستمی است بهمنظور پیشبینی آلودگی هوا، طی 24 ساعت آینده، تا با شناسایی مناطق آلوده، به مدیران و برنامهریزان شهری برای کنترل و کاهش میزان آلایندهها کمک کند. در سیستم طراحیشده، از ترکیب آنالیز مؤلفة اصلی و شبکة عصبی فازی– تطبیقی (PCA-ANFIS)، بهمنظور پیشبینی آلودگی هوا در فصلهای متفاوت، استفاده شده است. در این سیستم، دادههای هواشناسی و غلظت آلایندهها در روزهای گذشته، برای پیشبینی آلودگی هوای شهر تهران در 24 ساعت آینده، بهکار رفته است. همچنین، از پارامترهای مکانی مانند ارتفاع، توپوگرافی سطح زمین و فاصله از جاده بهمنظور مدلسازی مکانی پراکندگی آلودگی هوا استفاده شده است. نتایج حاصل از مقایسة روش ترکیبی PCA-ANFIS با روش ANFIS دقت و سرعت بالاتر مدل ترکیبی طراحیشده را، بهنسبت روش ANFIS در پیشبینی آلودگی هوا طی 24 ساعت آینده، بیان میکند.
علیاکبر متکان؛ بابک میرباقری؛ کمال اکبری
دوره 9، شماره 3 ، اردیبهشت 1396، ، صفحه 111-126
چکیده
یکی از تحلیلهای پرکاربرد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) یافتن مسیرهای بهینة بین دو نقطه در شبکة حملونقل شهری است. بهدلیل تنوع بالای مسیرهای ممکن بین دو نقطه در شبکة حملونقل شهری، یافتن مسیرهای بهینه کار پیچیدهای است. از سویی، درنظرگرفتن همزمان تمامی پارامترهای مؤثر در انتخاب مسیر از جمله طول مسیر، ترافیک، سختی عبور از ...
بیشتر
یکی از تحلیلهای پرکاربرد سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS) یافتن مسیرهای بهینة بین دو نقطه در شبکة حملونقل شهری است. بهدلیل تنوع بالای مسیرهای ممکن بین دو نقطه در شبکة حملونقل شهری، یافتن مسیرهای بهینه کار پیچیدهای است. از سویی، درنظرگرفتن همزمان تمامی پارامترهای مؤثر در انتخاب مسیر از جمله طول مسیر، ترافیک، سختی عبور از تقاطعها، کیفیت معابر و ...، پیچیدگی فرایند کشف مسیر بهینه را دوچندان میکند. همچنین در پارهای از موارد، وجود دو یا چند پارامتر مؤثر ناسازگار، مانند طول مسیر و ترافیک، بر پیچیدگی مسئله میافزاید. الگوریتمهای بهینهسازی، بهویژه الگوریتمهایی مانند الگوریتم ژنتیک چندهدفه NSGA-II، که توانایی درنظرگرفتن همزمان چندین پارامتر ناسازگار در یک مسئله را دارند، میتوانند GIS را در حل اینگونه مسائل یاری کنند. هدف از این پژوهش عرضة مدلی برمبنای الگوریتم NSGA-II در بستر GIS، بهمنظور کشف مسیرهای بهینه در شبکة حملونقل شهری است. بدینمنظور، الگوریتم NSGA-II بهگونهای مدل شد تا ساختار توپولوژیک مسیرهای بهینه (پیوستگی و نبودِ حلقه در مسیر) حفظ شود؛ بنابراین، هم در تولید مسیرهای اولیه و هم در عملگرهای ژنتیکی مورد استفاده، حفظ ساختار توپولوژیک مسیرهای خروجی مدنظر قرار گرفت. در این راستا بهمنظور رسیدن به اهداف یادشده، دو عملگر ژنتیکی ابتکاری، متناسب با مسئلة بهینهسازی مسیر در شبکة حملونقل شهری، توسعه داده شد. همچنین با هدف بالابردن کارآیی مدل در ارائة مسیرهای بهینه، افزونبر درنظرگرفتن طول مسیر، ترافیک و کیفیت مسیر بهمنزلة توابع هدف، دشواری عبور از تقاطعها نیز بهمثابة یکی دیگر از توابع هدف مدل شد. بهمنظور آزمودن قابلیتهای مدل، یک شبکة حملونقل شهری فرضی با محدودیتهای لازم طراحی شد و مدل، با بهرهگیری از آن، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بهدستآمده نشاندهندة صحت کارکرد مدل و توانایی بالای آن در یافتن مسیرهای بهینه با چندین هدف متضاد است.
الهام خدابندهلو؛ عباس علیمحمدی سراب؛ ابوالقاسم صادقی نیارکی؛ علی درویشی بلورانی؛ علیاصغر آلشیخ
دوره 8، شماره 1 ، بهمن 1395، ، صفحه 1-18
چکیده
طوفانهای گردوغبار یکی از مهمترین چالشهای اخیر در منطقۀ غرب آسیا محسوب میشود. این پدیده بهعلت خشکسالی شدت بیشتری یافته و آثار منفی فراوانی در زندگی مردم منطقه گذاشته است. ازآنجاکه این منطقه در کمربند خشک و گردوغباری جهان قرار گرفته، ضروری است تا ابعاد گوناگون ریزگردها بهخوبی واکاوی شود. پیشبینی و مدلسازی این پدیده میتواند ...
بیشتر
طوفانهای گردوغبار یکی از مهمترین چالشهای اخیر در منطقۀ غرب آسیا محسوب میشود. این پدیده بهعلت خشکسالی شدت بیشتری یافته و آثار منفی فراوانی در زندگی مردم منطقه گذاشته است. ازآنجاکه این منطقه در کمربند خشک و گردوغباری جهان قرار گرفته، ضروری است تا ابعاد گوناگون ریزگردها بهخوبی واکاوی شود. پیشبینی و مدلسازی این پدیده میتواند از به خطر افتادن جان میلیونها انسان جلوگیری کند. بنابراین، ارائۀ مدلی منطقهای برای بررسی ابعاد گوناگون این پدیده ضروری است. المانهای هواشناسی و اقلیمی مؤثر در پدیدۀ ریزگرد همواره درحال تغییرند بنابراین، باید از مدلهای مکانی- زمانی برای مدلسازی و بصریسازی آن بهره برد. بدین منظور، در این مطالعه با استفاده از قابلیتهای مدلسازی مکانی- زمانی سیستم اطلاعات مکانی (GIS) و دادههای بهدستآمده از سنجش از دور (RS) همچون سرعت باد، رطوبت خاک، بافت خاک و مدل ارتفاعی زمین مدلی برای برآورد میزان گردوغبار برخاسته از سطح زمین طراحی و توسعه داده شد. مدل طراحیشده که DustEM (Dust Emission Model) نامیده شده است، میزان انتشار جریانهای افقی ریزگرد را محاسبه میکند. در این مطالعه مدلسازی برای بازۀ زمانی سال 2001 تا 2007 صورت گرفت و نتایج بهدستآمده از آن با دادههای AOD سنجندۀ MODIS ارزیابی شد. بهمنظور شناسایی مناطق با فعالیت ریزگرد بالا، خروجی مدل در سه طبقۀ مناطق با فعالیت کم، متوسط و زیاد با استفاده از حد آستانههای 3/0 و 6/0 برای شاخص AOD طبقهبندی شد و این مدل بهصورت مکانی- زمانی مناطق بحرانی را شناسایی میکند. میانگین شاخص صحت برای دورۀ مورد مطالعه % 6/73 بهدست آمد که بیانگر دقت بالای مدل در شناسایی مناطق بحرانی است.
یاسر استواری؛ حبیبالله بیگی هرچگانی؛ سیده سمیرا حشمتی
دوره 7، شماره 2 ، بهمن 1394، ، صفحه 107-120
چکیده
شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GWQI) یکی از شاخصهای مهم در تعیین کیفیت آبهای زیرزمینی است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی کیفیت شرب آب زیرزمینی لردگان براساس شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GWQI) در محیط سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. به این منظور، در 32 حلقه چاه pH، EC، TDS (کل جامدات محلول)، TSS (کل جامدات معلق)، کدورت، یونهای اصلی، نیترات (NO32-) و فسفات (PO42-) ...
بیشتر
شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GWQI) یکی از شاخصهای مهم در تعیین کیفیت آبهای زیرزمینی است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی کیفیت شرب آب زیرزمینی لردگان براساس شاخص کیفیت آب زیرزمینی (GWQI) در محیط سامانة اطلاعات جغرافیایی (GIS) است. به این منظور، در 32 حلقه چاه pH، EC، TDS (کل جامدات محلول)، TSS (کل جامدات معلق)، کدورت، یونهای اصلی، نیترات (NO32-) و فسفات (PO42-) اندازهگیری و سختی کل محاسبه شد. نقشة مؤلفهها بهروش وزندهی معکوس فاصله رسم شد. بهمنظور محاسبة شاخص GWQI نقشة هر مؤلفه نرمال شد و براساس آنها نقشههای رتبه بهدست آمدند. سپس با استخراج وزن هر مؤلفه از نقشه، رتبة آن و نقشة شاخص GWQI تهیه شد. آب زیرزمینی لردگان براساس میانگین نقشة GWQI با مقدار 83 کیفیت مناسبی داشت. نقشة GWQI نشان داد که کیفیت آب شرب از جنوبغرب بهسمت شمال کاهش مییابد، که به وجود مراکز کشاورزی فشرده، تصفیهخانة فاضلاب در شمال دشت و سازند گچساران در شمال دشت نسبت داده شد. تحلیل حساسیت بهروش حذف تکنقشهها نشان داد که شاخص GWQI در آبخوان لردگان نسبت به Tu و TSS و تا اندازهای Na+ حساستر است و این دو مؤلفه بایستی با دقت و تکرار بیشتری اندازهگیری شوند.
ساناز علائی مقدم؛ محمد کریمی؛ محمدسعدی مسگری
دوره 5، شماره 4 ، اسفند 1392
چکیده
فرایند تهیة نقشه پتانسیل معدنی بهدلیل وجود فاکتورهای متعدد کانیسازی، دادههای متنوع کمی و کیفی اکتشافی و همچنین دیدگاههای کارشناسی و سلایق گوناگون، فرایندی پیچیده و دشوار است. در این فرایند توجه همزمان به مدلسازی ماهیت غیرقطعی دادههای اکتشافی، بهکارگیری دانش کارشناسی و انعطافپذیری روش برای انواع ذخایر معدنی در قالب ...
بیشتر
فرایند تهیة نقشه پتانسیل معدنی بهدلیل وجود فاکتورهای متعدد کانیسازی، دادههای متنوع کمی و کیفی اکتشافی و همچنین دیدگاههای کارشناسی و سلایق گوناگون، فرایندی پیچیده و دشوار است. در این فرایند توجه همزمان به مدلسازی ماهیت غیرقطعی دادههای اکتشافی، بهکارگیری دانش کارشناسی و انعطافپذیری روش برای انواع ذخایر معدنی در قالب سامانهای یکپارچه، ضروری است. در پژوهش حاضر ، روشی جدید با استفاده از سیستم استنتاجگر و روابط فازی ارائه شد و در اندیس مس چاهفیروز پیادهسازی گردید. این روش در دو مرحله انجام گرفت. در مرحله نخست، نقشههای فاکتور اولیه با استفاده از روش آنالیز رابطه نامتقارن فازی وزندهی و به روش ارزیابی جامع چندسطحی فازی با یکدیگر تلفیق شدند و نقشههای فاکتور سطح دوم ـ که فازی هستند ـ به دست آمد. در مرحله دوم، نقشههای فاکتور تهیهشده در مرحله قبل با استفاده از سیستم استنتاجگر فازی تلفیق و نقشة پتانسیل معدنی تهیه شد. در نقشه پتانسیل معدنی تهیهشده، مناطق مستعد کانیسازی مس پورفیری در نواحی مرکزی و با گسترش شمالی ـ جنوبی شناسایی شدند. بهمنظور ارزیابی، وضعیت گمانههای اکتشافی موجود در منطقه با نقشة پتانسیل معدنی انطباق داده شدند. بیشترین میزان تطابق در نقشة پتانسیل معدنی برابر با 33/83 درصد بهدست آمد.
ندا کفاش چرندابی؛ علیاصغر آلشیخ؛ گلبرگ کامروز خدایار
دوره 5، شماره 3 ، آذر 1392
چکیده
انسان از دیرباز برای حل مسائل پیچیده، از جهان زندة پیرامونش الهام گرفته است. این امر آشکارا در توسعة الگوریتمهای مختلف تقریبی، از نظریة تکاملی داروین تا الگوریتمهای مختلف هوش جمعی، دیده میشود. مسئلة فروشنده دورهگرد از مسائلی است که میتوان آن را با الگوریتم هوش جمعی به چالش کشید. در پژوهش حاضر ابتدا با ارزیابی و تنظیم صحیح ...
بیشتر
انسان از دیرباز برای حل مسائل پیچیده، از جهان زندة پیرامونش الهام گرفته است. این امر آشکارا در توسعة الگوریتمهای مختلف تقریبی، از نظریة تکاملی داروین تا الگوریتمهای مختلف هوش جمعی، دیده میشود. مسئلة فروشنده دورهگرد از مسائلی است که میتوان آن را با الگوریتم هوش جمعی به چالش کشید. در پژوهش حاضر ابتدا با ارزیابی و تنظیم صحیح پارامترهای مؤثر در الگوریتم بهینهسازی کلونی مورچهها، الگوریتم هوش جمعی بهبود مییابد. سپس روشی ترکیبی برای حل دودویی مسئله فروشندة دورهگرد در مقیاس بزرگ و برمبنای الگوریتم بهبودیافته کلونی مورچهها و عملگرهای الگوریتم ژنتیک ارائه میشود. بهمنظور بررسی کیفیت جوابهای بهدستآمده، نتایج روش پیشنهادی با نتایج دو الگوریتم بهینهسازی کلونی مورچهها و الگوریتم ژنتیک در مسیریابی بین مراکز استانها مقایسه میشود. این مقایسه بهبود در جوابها، کاهش زمان اجرای الگوریتم، و کاهش حجم لازم برای ذخیرهسازی جوابهای بهدستآمده در شرایط گوناگون را نشان میدهد. با توجه به پایداری و بهینگی نتایج حاصل از الگوریتم مورچة بهبودیافته و اهمیت افزایش خدمات در سامانه اطلاعات مکانی، کاربرد الگوریتم پیشنهادی در صنعت توریسم مطرح میشود.
پرستو پیله فروش ها؛ محمد کریمی؛ محمد طالعی
دوره 5، شماره 1 ، تیر 1392
چکیده
افزایش جمعیت و محدود بودن اراضی قابل استفاده، در کنار تغییرات سریع جوامع و توسعه کاربری ها، بر اهمیت برنامه ریزی صحیح زمین و تصمیم گیری هدفمند در تخصیص آن به بهترین کاربری می افزاید. فرایند تخصیص کاربری معمولاً در سه مرحله ی تناسب، تقاضا و تخصیص انجام می شود. در اغلب تحقیقات موجود، به مدل سازی افزایش مساحت کاربری ها در طول برنامه ریزی ...
بیشتر
افزایش جمعیت و محدود بودن اراضی قابل استفاده، در کنار تغییرات سریع جوامع و توسعه کاربری ها، بر اهمیت برنامه ریزی صحیح زمین و تصمیم گیری هدفمند در تخصیص آن به بهترین کاربری می افزاید. فرایند تخصیص کاربری معمولاً در سه مرحله ی تناسب، تقاضا و تخصیص انجام می شود. در اغلب تحقیقات موجود، به مدل سازی افزایش مساحت کاربری ها در طول برنامه ریزی اکتفا شده است. هدف از انجام تحقیق حاضر ارائه مدلی برای تخصیص کاربری است که بتواند فرایندهای محیطی و تأثیراتی را که به صورت هم زمان منجر به افزایش و کاهش سطح کاربری می گردد مدل سازی کند. در این مدل، برای مدل سازی افزایش مساحت کاربری به مؤلفه های تناسب محیطی، دسترسی، همسایگی و محدودیت و برای مدل سازی کاهش مساحت کاربری به مؤلفه های فرسایش و شوری خاک پرداخته شده است. در مدل توسعه داده شده از روش های اتوماسیون سلولی، میانگین وزن دار خطی، فرایند تحلیل سلسله مراتبی و مدل زنجیره مارکوف استفاده شد. این مدل در شهرستان برخوار و میمه واقع در استان اصفهان پیاده سازی شد و با در نظر گرفتن نقشه کاربری سال 1377 به عنوان نقشه ی مبنا، نقشه کاربری سال 1384 به عنوان نقشه افق در دو حالت مختلف تهیه شد. دقت های 609/0 و 510/0 بدین معنی است که مدل توسعه داده شده در مقایسه با مدل های پیشین دارای دقت بهتری است. در نهایت با استفاده از مدل توسعه داده شده، پیش بینی نقشه کاربری برای سال 1394 انجام گرفت. نتایج پژوهشی حاضر را می توان با تغییراتی برای سایر مناطق نیز مدنظر قرار داد.
محمدرضا رجبی؛ علی منصوریان؛ محمد طالعی؛ عباس علیمحمدی سراب
دوره 4، شماره 4 ، اسفند 1391
چکیده
مسیریابی یکی از مسائل بسیار پرکاربرد GIS است که هدف اصلی آن یافتن بهترین مسیر گذرنده از یک سری موقعیت های از پیش تعیین شده است. این فرایند می تواند تأثیر بسزایی در تصمیم گیری های حساس مکانی داشته باشد. به همین دلیل از دیرباز تحقیقات بسیاری در مورد بهینه سازی این مسئله با استفاده از الگوریتم های مختلف صورت گرفته است. مسئله فروشنده دوره ...
بیشتر
مسیریابی یکی از مسائل بسیار پرکاربرد GIS است که هدف اصلی آن یافتن بهترین مسیر گذرنده از یک سری موقعیت های از پیش تعیین شده است. این فرایند می تواند تأثیر بسزایی در تصمیم گیری های حساس مکانی داشته باشد. به همین دلیل از دیرباز تحقیقات بسیاری در مورد بهینه سازی این مسئله با استفاده از الگوریتم های مختلف صورت گرفته است. مسئله فروشنده دوره گرد یکی از مسائل بسیار کهن در علوم کاربردی است که پیش از پیدایش GIS نیز مطرح بوده است. این مسئله با ظهور فناوری های جدید مانند GIS کاربردهای بسیاری یافته و روش های جدیدی نیز برای حل آن پیشنهاد شده است. الگوریتم های تکاملی (ژنتیک) یکی از روش هایی هستند که برای حل مسائل بهینه سازی مختلف به کار گرفته می شوند. تحقیقات نشان داده است که تلفیق روش های جست و جوی محلی (Local Search) با عملگرهای ژنتیک می تواند منجر به نتایج بهتری در حل مسئله فروشنده دوره گرد شود. در نوشتار حاضر، روشی تازه و ابتکاری برای حل مسئله مسیریابی ارائه و پیاده سازی شده است. در این روش با بهره گیری از مفهوم مرکز هندسی به برازش چندضلعی ها با رئوس شهرها، به گونه ای پرداخته شده است که مسیر نهایی محدب ترین چندضلعی باشد. این الگوریتم با رویکردی پوششی با جهت بیرونی- درونی بزرگ ترین دایره محیطی شهرها را به کوچک ترین چند ضلعی محدب ممکن تبدیل می کند. همچنین با استفاده از جست و جوی محلی مبتنی بر الگوریتم ژنتیک و روش نزدیک ترین همسایه (NN)، به حل مسئله مسیریابی فروشنده دوره گرد پرداخته شده است. ارزیابی نتایج حاصل از روش پیشنهادی با نتایج حاصل از روش های ژنتیکی، جست و جوی محلی و نزدیک ترین همسایه حاکی از این بود که روش پیشنهادی، سرعت و دقت بالایی را در تولید مسیرهای نهایی ارائه می کند. بررسی نتایج نهایی ژنتیک با روش ابتکاری نشان داد که این الگوریتم همواره نمی تواند به جواب های بهتری برسد. مثلاً در تعداد 25 بار اجرای جداگانه ی جست و جوی ژنتیک، 3/69 درصد از جواب ها از جواب روش پیشنهادی، بهتر نبودند. از طرف دیگر روش پیشنهادی می تواند چندین هزار برابر سریع تر از الگوریتم قدرتمند ژنتیک جواب های نهایی را تولید کند.
یعقوب یزدانی مقدم؛ سیدجواد ساداتی نژاد؛ علی اکبر نظری سامانی؛ هدی قاسمیه
دوره 4، شماره 3 ، آذر 1391
چکیده
مهار سیلاب و استفاده بهینه از آن و تغذیه مصنوعی آبخوان ها از مهم ترین اهداف مورد نظر در سامانه های پخش سیلاب در مناطق خشک و نیمه خشک است. هدف از انجام این مطالعه نیز انتخاب بهترین مکان های پخش سیلاب در دشت کاشان با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره و روش تحلسل سلسله مراتبی است. برای انجام این مطالعه ابتدا این 8 پارامتر به منظور مکان ...
بیشتر
مهار سیلاب و استفاده بهینه از آن و تغذیه مصنوعی آبخوان ها از مهم ترین اهداف مورد نظر در سامانه های پخش سیلاب در مناطق خشک و نیمه خشک است. هدف از انجام این مطالعه نیز انتخاب بهترین مکان های پخش سیلاب در دشت کاشان با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره و روش تحلسل سلسله مراتبی است. برای انجام این مطالعه ابتدا این 8 پارامتر به منظور مکان یابی عرضه های مناسب پخش سیلاب انتخاب شدند: شیب زمین، کاربری اراضی، حجم رواناب، واحدهای کواترنر، ضخامت ناحیه غیراشباع آبرفت، ضریب نفوذپذیری، ضریب ذخیره و کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی. سپس با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نقشه های مربوط به هر کدام از پارامترها تهیه شدند. در مرحله بعد، با استفاده از روش AHP، اهمیت عوامل مختلف در مکان یابی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی وزن نسبی معیارها نشان داد که فاکتور حجم رواناب با دارا بودن وزنی معادل 37 درصد مهم ترین عامل به شمار می آید. پارامترهایی چون واحدهای کواترنر، شیب، ضخامت غیراشباع لایه آبخوان، نفوذپذیری، ضریب ذخیره، کیفیت آب و کاربری اراضی به ترتیب با وزن های نسبی 23/0، 16/0، 094/0، 061/0، 039/0، 025/0، 018/0 اولویت های دوم تا هشتم را دارند. سرانجام نیز با توجه به نقشه پهنه بندی نهایی پخش سیلاب، سه اولویت برای مکان های آن در دشت کاشان تعیین شد. نتایج حاصل از بررسی آنالیز حساسیت با استفاده از روش های عملکرد و دینامیک نشان داد که در دامنه (10-) تا (10+) درصد تغییرپذیری در وزن معیارها، تغییرات چندان محسوسی در اولویت معیارها و زیرمعیارها رخ نداده است و حساسیت پذیری ها زیاد نیست. به بیان دیگر، با تغییرپذیری مذکور می توان گفت که تغییرپذیری در اولویت مکان های نهایی رخ نداده است، این یافته حاکی از اهمیت معیار رواناب با توجه به دامنه ذکر شده، در مقایسه با دیگر معیارها در انتخاب مکان های مناسب پخش سیلاب در دشت کاشان است؛ و بعد از آن معیارهای واحدهای کواترنر و شیب نقش تعیین کننده ای در این زمینه دارند.
کریم سلیمانی؛ مرتضی شعبانی؛ اسدا... دیوسالار
دوره 4، شماره 2 ، شهریور 1391
چکیده
امروزه تحولات تکنولوژی و صنعیت شدن شهرها، موجب دگرگونی های اساسی و عمده ای در اکولوژی شهری شده و به تخریب شدید محیط زیست سکونتگاه ها دامن زده و در بردارنده پیامدهای ناگواری در زندگی انسان ها و جوامع شان بوده است. مهم ترین و در عین حال ساده ترین راه تعدیل این پیامدها و آسیب های زیست محیطی، توسعه پارک ها و فضاهای سبز است. کاربری هایی چون ...
بیشتر
امروزه تحولات تکنولوژی و صنعیت شدن شهرها، موجب دگرگونی های اساسی و عمده ای در اکولوژی شهری شده و به تخریب شدید محیط زیست سکونتگاه ها دامن زده و در بردارنده پیامدهای ناگواری در زندگی انسان ها و جوامع شان بوده است. مهم ترین و در عین حال ساده ترین راه تعدیل این پیامدها و آسیب های زیست محیطی، توسعه پارک ها و فضاهای سبز است. کاربری هایی چون فضای سبز شهری و پارک ها در زمره ی کاربری هایی هستند که توزیع و پراکنش آنها در سطح شهر بسیار با اهمیت و سودمند است. شهر ساری با مساحت 52/28 کیلومتر مربعی و جمعیت 261293 نفری، دارای 8 پارک عمومی با سرانه 39/0 مترمربع برای هر نفر است، که این رقم اختلاف آشکاری با سرانه استاندارد تعیین شده دارد. از سویی، با این تعداد پارک و با توجه به تعداد محله ها، مشخص می گردد که این شهر به لحاظ طبقه بندی پارک های شهری، فاقد پراکنش سلسله مراتب فضای سبز مناسب است و با رشد روزافزون جمعیت در این شهر، توجه به توسعه و احداث پارک ها امری ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش ضمن بررسی کمّی و کیفی پارک های شهر ساری، به مکان یابی پارک های محله ای با استفاده از مدل AHP فازی (FAHP) در محیط GIS پرداخته می شود. بدین منظور پس از شناسایی پارامترها و معیارهای مؤثر در مکان یابی پارک های شهری و با تکمیل پرسش نامه به وسیله کارشناسان و متخصصان خبره، به کمک مدل سلسله مراتبی فازی وزن هر یک از معیارهای مؤثر محاسبه شد و سپس اینها در محیط GIS با یکدیگر تلفیق شدند. در نهایت با هم پوشانی لایه های اطلاعاتی و تطبیق آنها با کاربری های موجود، نقشه شایستگی مناطق شهر ساری بر اساس پهنه های «بسیار مناسب، مناسب، و نامناسب». برای احداث پارک های محله ای مشخص شدند. نتایج به دست آمده نشان می دهند که 5/18 درصد از مساحت شهر برای احداث پارک در واحد محله بسیار مناسب است، 7/33 درصد مناسب است، و 8/47 درصد دربردارنده محدودیت هایی برای ساخت پارک محله ای است.
نرجس قهرمانی؛ عباس خاشعی سیوکی؛ رسول دخیلی
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1391
چکیده
زمین لغزش از بلایای طبیعی است که هر ساله خسارات مالی و جانی زیادی به بار می آورد، اما در عین حال پیش بینی پذیری از ویژگی های برجسته ی آن به شمار می آید. با پیش بینی وقوع زمین لغزش می توان از بروز و گسترش خسارات ناشی از آن جلوگیری به عمل آورد. یکی از روش های پیش بینی این پدیده، مطالعه ی زمین لغزش های الگو در منطقه و پهنه بندی ناحیه یا حوضه ...
بیشتر
زمین لغزش از بلایای طبیعی است که هر ساله خسارات مالی و جانی زیادی به بار می آورد، اما در عین حال پیش بینی پذیری از ویژگی های برجسته ی آن به شمار می آید. با پیش بینی وقوع زمین لغزش می توان از بروز و گسترش خسارات ناشی از آن جلوگیری به عمل آورد. یکی از روش های پیش بینی این پدیده، مطالعه ی زمین لغزش های الگو در منطقه و پهنه بندی ناحیه یا حوضه آبخیز با توجه به آن الگوست. در این مقاله سعی شده است تا با مطالعه ویژگی های لغزش الگو، کل حوضه آبخیز النگ دره که نشانه های بروز لغزش را به وضوح می توان در قسمت های مختلف آن مشاهده کرد، از نظر خطر وقوع لغزش به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، روش FAHP و LNRF پهنه بندی کرد و ضمن مقایسه ی روش ها نقاط خطرساز را به منظور پایدارسازی آن تعیین کرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که روش LNRF در مقایسه با دو روش دیگر تطابق بیشتری با منطقه دارد. در این روش، اعمال نظر کارشناسی در حداقل قرار دارد و در نتیجه امکان بروز خطا در آن کمتر است. در روش سلسله مراتبی به علت وجود متغیرهای بیشتر و اعمال نظر مستقیم کارشناس، امکان بروز خطا در امتیازدهی پارامترها وجود دارد. در روش FAHP نیز تعیین حدود حداقل و حداکثر مقادیر مؤثر در امتیازدهی پارامترها مستقیماً بستگی به نظر کارشناسی دارد خطای بیشتری در آن بروز می یابد. بنابراین پس از مقایسه ی سه روش فوق، مدل به دست آمده از روش LNRF که تطابق بیشتری با شرایط محیط مورد مطالعه دارد، به عنوان مدل نهایی انتخاب شد.
محمد طالعی؛ عباس علی محمدی؛ اسماعیل عدیلی
دوره 4، شماره 1 ، خرداد 1391
چکیده
ارزیابی تناسب اراضی شهری، مستلزم توجه ویژه به ارتباط و وابستگی کاربری ها و تأثیر عملکرد هر کاربری بر دیگر کاربری هاست. روش های مبتنی بر سامانه اطلاعات مکانی و تصمیم سازی چندمعیاره، ابزارهای سودمندی برای این منظور به شمار می آیند. از آنجا که پراختن به موضوع مذکور نیازمند مشارکت افراد با دیدگاه ها و سلایق گوناگون است، ارزیابی تناسب ...
بیشتر
ارزیابی تناسب اراضی شهری، مستلزم توجه ویژه به ارتباط و وابستگی کاربری ها و تأثیر عملکرد هر کاربری بر دیگر کاربری هاست. روش های مبتنی بر سامانه اطلاعات مکانی و تصمیم سازی چندمعیاره، ابزارهای سودمندی برای این منظور به شمار می آیند. از آنجا که پراختن به موضوع مذکور نیازمند مشارکت افراد با دیدگاه ها و سلایق گوناگون است، ارزیابی تناسب اراضی شهری نیز دارای ماهیت تصمیم سازی گروهی است. در پژوهش حاضر با تلفیق قابلیت های GIS و تکنیک های تصمیم سازی گروهی چندمعیاره ی فازی، روشی به منظور ارزیابی تناسب اراضی شهری برای کاربری های خدماتی مورد نیاز شهروندان ارائه شده است. در روش به کار گرفته شده، فرایند کلی ارزیابی تناسب کاربری زمین به روش Fuzzy AHP شامل انتخاب معیارهای مؤثر، تعیین میزان اهمیت و وزنه هر معیار، تهیه و تولید نقشه های معیار در محیط GIS و در نهایت تلفیق نقشه های معیار و محاسبه مقدار تناسب هر قطعه زمین برای کاربری تعیین شده، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج مدل در محدوده مطالعه موردی در منطقه 6 شهرداری اصفهان، مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج این مدل سازی، توانایی کافی روش GIS T Fuzzy AHP را در ارزیابی تناسب زمین شهری با دیدگاه تصمیم سازی گروهی نشان می دهد. مقایسه نتایج حاصل از مدل Fuzzy AHP با نتایج روش مرسوم مبتنی بر جمع بندی نظرهای کارشناسی در 15 قطیعه زمین منتخب برای تخصیص چهار کاربری (کتابخانه، درمانگاه، ورزشگاه و مدرسه راهنمایی)، نشان می دهد که در قطعات به اولویت تخصیص اول تا سوم برای هر چهار کاربری مورد نظر تحقیق، تطابق کامل وجود دارد.