پروانه سبحانی پژوه؛ حسن اسماعیل زاده
چکیده
امروزه یکی از عواقب فعالیتهای انسانی در قالـب تغییـر کـاربری اراضـی، بیتوجـهی بـه محـدودیتهـای محیطزیستی است که در سیمای محیط تأثیرگذار است و آثار مخربی در اکوسیستمهای طبیعی، ازجمله پارکهای ملی و مناطق تحت حفاظت، بهجای میگذارد. ازاینرو، شناسـایی روند تغییرات عوارض سطح زمین، برای درک ارتباط متقابل انسان و محیطزیست، ...
بیشتر
امروزه یکی از عواقب فعالیتهای انسانی در قالـب تغییـر کـاربری اراضـی، بیتوجـهی بـه محـدودیتهـای محیطزیستی است که در سیمای محیط تأثیرگذار است و آثار مخربی در اکوسیستمهای طبیعی، ازجمله پارکهای ملی و مناطق تحت حفاظت، بهجای میگذارد. ازاینرو، شناسـایی روند تغییرات عوارض سطح زمین، برای درک ارتباط متقابل انسان و محیطزیست، امری ضروری است. هدف این پژوهش ارزیابی روند تغییرات کاربری اراضی ازطریق تصاویر ماهوارهای لندست TM سال 1989 و 1999، ETM+ سال 2009 و لندست OLI_TIRS در سال 2019، با استفاده از قابلیت دادههـای چنـدطیفی سنجش از دور و فرایند پردازش تصاویر رقومی است. کاربری اراضی منطقه در پنج طبقة اراضی ساختهشده (مسکونی، تجاری، صنعتی و معابر)، محدودههای آبی، اراضی زراعی و باغی، مراتع پرتراکم، و مراتع کمتراکم قرار گرفت. با توجه به نتایج حاصل، کاربری مراتع کمتراکم در سال 2019، در مقایسه با سال 1989، با روند افزایشی همراه بوده است. بهایندلیل، نتایج حاکی از آن است که طی سالهای مورد مطالعه، مراتع پرتراکم بیشترین روند تغییرات را بهصورت کاهشی داشتهاند و مراتع کمتراکم نیز، بهدلیل تعدد بالای عشایر (تخریب پوشش گیاهی بر اثر چرای بیشازحد و بیموقع دام)، دارای روند افزایشی بودهاند. علاوهبراین، در این منطقه، بهدلیل نبود سکونتگاههای دائمی و محدودیتهای قانونی، کاربری اراضی زراعی و باغی نیز با روند کاهشی مواجه بوده است. شایان ذکر است که عملیات زراعی در این منطقه، در برخی موارد فقط به کشت یونجه در حاشیة رودخانة لار، بهمنظور تأمین علوفة دام عشایر، محدود میشود. در بین دیگر کاربریهای موجود، محدودههای آبی در بین سالهای مورد مطالعه، روند افزایشی داشتهاند؛ اگرچه در سال 1999، بهدلیل افزایش حضور عشایر در مراتع، تعداد بیش از ظرفیت دامها و نیز وضعیت حفاظتی منطقه و فقدان محدودیتهای حفاظتی (قبل از ارتقاء منطقه به پارک ملی در این بازة زمانی)، روند کاهشی در این کاربری مشاهده شده است. از دیگر کاربریهای این منطقه به اراضی ساختهشده میتوان اشاره داشت. این کاربری در سال 1989، بهنسبت سال 2019، روندی افزایشی داشته و از دلایل این افزایش، توسعة جادهها و افزایش راههای دسترسی به این منطقه طی سالهای مورد مطالعه بوده است. با توجه به اینکه حیات جانوری و غیرجانوری در منطقه و بقای خاک در مقابل روند فرسایش به پوشش گیاهی وابسته است، روند رو به کاهش پوشش گیاهی و افزایش تخریب و فرسایش خاک میتواند هشداری برای توجه بیشتر به شرایط زیستی در این منطقه باشد. همچنین، با توجه به نتایج بررسی، مهمترین عوامل تأثیرگذار در روند تغییرات کاربری اراضی در منطقه، بهترتیب بعد کالبدیـ محیطزیستی با ضریب وزنی 0.465، اقتصادیـ نهادی با ضریب وزنی 0.315، و جمعیتیـ اجتماعی با ضریب وزنی 0.223 شمرده میشوند.
محمدرضا حاجی حسینی؛ حمیدرضا حاجی حسینی؛ مهران شایگان؛ سعید مرید؛ جبار وطنفدا؛ مرحوم علیرضا نجفی
دوره 5، شماره 4 ، اسفند 1392
چکیده
کاهش آورد رودخانه مرزی هیرمند از افغانستان به ایران از چالشهای همیشگی مدیریت منابع آب در شرق کشور بوده که در سالهای اخیر تشدید شده است. توسعة کشاورزی در پاییندست سد کجکی (در حوضه آبریز رودخانه هیرمند) در افغانستان و خشکسالی اخیر از دلایل کمشدن آب این رودخانه به شمار میآید. در مقالة حاضر بهطور کمّی به این موضوع پرداخته میشود ...
بیشتر
کاهش آورد رودخانه مرزی هیرمند از افغانستان به ایران از چالشهای همیشگی مدیریت منابع آب در شرق کشور بوده که در سالهای اخیر تشدید شده است. توسعة کشاورزی در پاییندست سد کجکی (در حوضه آبریز رودخانه هیرمند) در افغانستان و خشکسالی اخیر از دلایل کمشدن آب این رودخانه به شمار میآید. در مقالة حاضر بهطور کمّی به این موضوع پرداخته میشود و برای این منظور کاربری اراضی دشت هلمند افغانستان با استفاده از تصاویر ماهوارهای بررسی شده است. بهخاطر اهمیت نوع الگوریتم انتخابشده در تهیه تصاویر طبقهبندیشده، سه الگوریتم بیشترین شباهت (MLC)، درخت تصمیمگیری (DT) و ماشینهای بردار پشتیبان (SVM) ارزیابی شدهاند. از مشکلات عمده در انجام آزمونها، تهیة نمونههای آموزشی از افغانستان است؛ بدین منظور از نقشههای FAO، نقشههای اطلس کاربری اراضی افغانستان، نقشههای مرکز سازمان زمینشناسی امریکا و تصاویر Google Earth کمک گرفته شد. با توجه به تصاویر موجود، دورة 20سالة اخیر در سه تاریخ 1990، 2001 و 2011 میلادی مربوط به ماهواره لندست (ETM+ TM,) در نظر گرفته شد و از هر سه روش جوابهای نسبتاً مشابهی بهدست آمد. نقشههای حاصل از الگوریتمهای فوق با ضریب کاپا و دقت کلی ارزیابی شدند و دقت مناسبی داشتند. نتایج تغییرات کاربری اراضی نشان میدهند که مجموع کل کشت محصولات آبی در منطقه، حدود 62 درصد افزایش یافته، بهطوریکه مقدار آن از رقم 103 هزار هکتار در سال 1990، به حدود 122 هزار هکتار در سال 2001 و به حدود 167 هزار هکتار در سال 2011 رسید که مؤید تأثیر قطعی آن بر کاهش رواناب ورودی از رودخانه هیرمند به کشور است. با وجود نتایج نزدیک روشها، طبقهبندی درخت تصمیمگیری کارآمدی بیشتری از لحاظ اتکای کمتر به نمونههای آموزشی از خود نشان داد.