آینده پژوهی زیست پذیری بافت فرسوده در بحران های شهری (نمونه موردی: محله امام ‎زاده یحیی تهران)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامۀ‌ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،

2 دکتری تخصصی شهرسازی، مدرس گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، ایران

چکیده

آینده‎پژوهی زیست‎پذیری بافت فرسوده در بحران‎های شهری

(نمونه‎موردی: محله امام‎زاده یحیی تهران)

چکیدة مبسوط

سابقه و هدف :با رشد جمعیت در شهرها، توجه به امنیت و ایمنی شهری به یکی از اولویت‌های اصلی مدیران و برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است. بحران‌های شهری، به ‌ویژه در بافت‌های تاریخی و فرسوده، می‌توانند تهدیدات جدی برای امنیت و زیست‌پذیری محله‌ها ایجاد کنند و موجب تخریب گسترده‌ای شوند. بافت‌های فرسوده شهری به دلیل ویژگی‌های خاص خود، همچون فرسودگی کالبدی، تراکم جمعیتی بالا، کمبود زیرساخت‌های مناسب و ضعف در خدمات شهری، در مواجهه با بحران‌های شهری همچون زلزله، سیل و سایر بلایای طبیعی یا اجتماعی، از جمله آسیب‌پذیرترین مناطق به شمار می‌روند. در سال‌های اخیر، پژوهش‌ها و برنامه‌های متعددی در راستای بهسازی و نوسازی این بافت‌ها و ارتقای کیفیت زندگی ساکنین آن‌ها صورت گرفته است. با این حال، توجه به زیست‌پذیری این بافت‌ها در مواجهه با بحران‌های شهری و استفاده از آینده‌پژوهی برای پیش‌بینی و مدیریت بحران‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از سویی تعریف فضاهای چند منظوره و توزیع متناسب آن‌ها در محلات، به ویژه در بافت‌های فرسوده با ارزش تاریخی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی قبل از بحران و بهبود مدیریت بحران‌ها پس از وقوع آن‌ها کمک کند.

مواد وروش‌ها: عدم ادغام آینده‌پژوهی با برنامه‌ریزی و مدیریت بحران یکی از شکاف‌های است که این پژوهش با استفاده از تکنیک‌های آینده‌پژوهی و مدل‌های فضایی، به بررسی چگونگی بهبود شرایط مدیریت بحران در آینده می‌پردازد و این شکاف را با نوآوری مبتنی بر تحلیل‌های پیش‌بینی و سناریوهای محتمل پر می‌کند؛ لذا این پژوهش با هدف حفظ زیست‎پذیری بافت فرسوده در بحران‎های شهری با روش آینده پژوهی، بر روی محله امام‌زاده یحیی تمرکز کرده و با روش سناریونویسی به بررسی گزینه‌های ممکن برای آینده زیست‌پذیری این محله ‌پرداخته و ضمن تحلیل معیارهای زیست‌پذیری در زمان بحران با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS و تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، با بهره‌گیری از نرم‌افزار CommunityVIZ Scenario360، تأثیر متغیرهای در سه سناریوی مختلف را بررسی نموده و در نهایت سناریوی بهینه، برای ایجاد فضاهای چند منظوره پیشنهاد گردیده است.

یافته‎ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که انتخاب سناریوی برتر و تحلیل لایه‌های مختلف بر اهمیت فضاهای باز، شریان‌های ارتباطی و فضاهای خالی در بافت فرسوده محله امام‌زاده یحیی برای مدیریت بحران‌های شهری تأکید دارد. همچنین نتایج تحقیق با استفاده از ابزار CommunityVIZ Scenario 360 نشان داد که نواحی شمالی و شمال‌غربی محله به عنوان نقاط مناسب برای تعریف فضاهای چند منظوره شناسایی شده‌اند که می‌توانند در تجهیز فضایی و حفظ زیست‌پذیری پس از بحران مؤثر باشند. یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از فضاهای چند منظوره و تجمیع کاربری‌های خرد، می‌توانند حتی در شرایط بحرانی به بازگرداندن و ارتقای زیست‌پذیری محلات تاریخی و فرسوده کمک کنند و فضاهای چند منظوره، با ارائه خدمات متنوع و افزایش تاب‌آوری، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی و ارتقای رضایت ساکنان منجر شوند.

نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که توزیع ناعادلانه خدمات و امکانات می‌تواند مدیریت بحران‌های شهری را با چالش مواجه کرده و به طور چشمگیری تاب‌آوری شهر و کیفیت زندگی شهری را کاهش دهد. هر محله، متناسب با جمعیت خود، نیازمند دسترسی به کاربری‌های ضروری مانند تجاری، آموزشی، فضای سبز، ورزشی و درمانی است تا در هنگام بحران، نیازهای اولیه ساکنان حداقل در ساعات ابتدایی برطرف شود. گذار از برنامه‌ریزی‌های سنتی به روش‌های نوین و بهره‌گیری از مدل‌ها و نرم‌افزارهای پیشرفته، همراه با آینده‌پژوهی شهری، می‌تواند بهبود قابل توجهی در شرایط پس از بحران ایجاد کند.

واژه‎های کلیدی: آینده‎پژوهی، بحران شهری، فضاهای چند منظوره، محلۀ امام‌زاده یحیی تهران.CommunityVIZ Scenario360،

برنامه‌ریزی پیش از وقوع بحران از جمله مسائل مهم پیش‎‌روی مدیران شهری محسوب می‌شود و زیست‌پذیری شهری قبل و پس از بحران به گفتمانی نیرومند در توسعه‌یافتگی شهرها تبدیل شده است. بحران‌ها، به ‌ویژه در مواجهه با شرایط اضطراری مانند زلزله، سیل و دیگر بحران‌های شهری، نقش اساسی در زیست‌پذیری شهرها ایفا می‌کنند. این مسائل به ‌ویژه در محله‌های تاریخی و فرسوده شهرها که به دلیل قدمت، وجود عناصر با ارزش تاریخی زمانی قلب تپنده و زیست‌پذیر شهرها بودند، تأثیر زیادی گذاشته و زیست‌پذیری آن‎ها را به خطر انداخته است. در این زمینه، زیست‌پذیری به ‌عنوان چارچوبی مناسب برای تحلیل کیفیت شرایط زندگی در شهرها حین و پس از بحران مطرح شده و به مفهومی تبدیل شده که بر توانایی فضای زندگی در حمایت از رفاه یا کیفیت زندگی قبل از بحران دلالت می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Futures Study on the Livability of Worn Texture in Urban Crises(Case Study: Imamzadeh Yahya Neighborhood, Tehran)

نویسندگان [English]

  • Reza Lor 1
  • Ghazaleh goodarzi 2
1 Master's student in Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of Civil Engineering, Architecture and Art, Science and Research Unit, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 PhD in Urban Planning, Lecturer in the Department of Urban Planning, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Iran
چکیده [English]

Futures Study on the Livability of Worn Texture in Urban Crises

(Case Study: Imamzadeh Yahya Neighborhood, Tehran)

Background and Objective:

With the growth of urban populations, attention to urban safety and security has become one of the primary priorities for city managers and urban planners. Urban crises, especially in historical and deteriorated fabrics, can pose serious threats to the safety and livability of neighborhoods and lead to widespread destruction. Due to their specific characteristics—such as physical deterioration, high population density, lack of adequate infrastructure, and weak urban services—deteriorated urban fabrics are among the most vulnerable areas when facing urban crises like earthquakes, floods, and other natural or social disasters. In recent years, various studies and programs have been conducted to rehabilitate and renovate these areas and improve the quality of life for their residents. However, the focus on the livability of these fabrics in the face of urban crises and the use of futures studies for crisis prediction and management have received less attention. On the other hand, defining multipurpose spaces and their balanced distribution within neighborhoods, particularly in deteriorated fabrics with historical value, can contribute to improving the quality of life before a crisis and enhancing crisis management afterward.

Materials and Methods:

The lack of integration of future research with planning and crisis management is one of the gaps that this research examines how to improve crisis management conditions in the future by using future research techniques and spatial models, and fills this gap with innovation based on predictive analysis and possible scenarios. This research focuses on preserving the livability of deteriorated urban fabrics during urban crises using futures studies, specifically concentrating on the Imamzadeh Yahya neighborhood. It employs scenario writing to explore possible options for the future livability of this neighborhood. By analyzing livability criteria during crises using ArcGIS software and multi-criteria decision-making techniques, and leveraging CommunityVIZ Scenario360 software, the study examines the impact of variables across three different scenarios. Ultimately, the optimal scenario for creating multipurpose spaces is proposed.

findings and Discussion:

The findings reveal that selecting the optimal scenario and analyzing various layers emphasize the importance of open spaces, connectivity arteries, and vacant areas in the deteriorated urban fabric of the Imamzadeh Yahya neighborhood for urban crisis management. Furthermore, the research using CommunityVIZ Scenario 360 demonstrated that the northern and northwestern areas of the neighborhood are identified as suitable locations for defining multipurpose spaces, which can be effective in spatial enhancement and maintaining livability after a crisis. Additionally, the results indicate that low-cost and minimal projects, such as the use of multipurpose spaces and the consolidation of small-scale functions, can assist in restoring and improving the livability of historical and deteriorated neighborhoods even in crisis conditions. The findings suggest that multipurpose spaces, by offering diverse services and enhancing resilience, can lead to improved quality of life and increased satisfaction among residents.

Conclusion:

The results of this study indicate that the inequitable distribution of services and facilities can challenge urban crisis management and significantly diminish both city resilience and quality of urban life. Each neighborhood, in accordance with its population size, requires access to essential functions such as commercial, educational, green spaces, recreational, and healthcare facilities to address residents' basic needs at least in the initial hours of a crisis. Transitioning from traditional planning methods to modern approaches, including the use of advanced models and software, alongside urban futures studies, can lead to significant improvements in post-crisis conditions.

Keywords: Futures Studies, Urban Crisis, Multipurpose Spaces, Imamzadeh Yahya Neighborhood Tehran, CommunityVIZ Scenario360,.

 Keywords: Futures Studies, Urban Crisis, Multipurpose Spaces, Imamzadeh Yahya Neighborhood Tehran, CommunityVIZ Scenario360,.

Keywords: Futures Studies, Urban Crisis, Multipurpose Spaces, Imamzadeh Yahya Neighborhood Tehran, CommunityVIZ Scenario360,.

 Keywords: Futures Studies, Urban Crisis, Multipurpose Spaces, Imamzadeh Yahya Neighborhood Tehran, CommunityVIZ Scenario360,.



کلیدواژه‌ها [English]

  • Futures Studies
  • Urban Crisis
  • Multipurpose Spaces
  • Imamzadeh Yahya Neighborhood Tehran
  • CommunityVIZ Scenario360