نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• فریده تاری پناه ¹
• ابوالفضل رنجبرفردوئی ²
• عباسعلی ولی ²
• مرضیه مکرم ³

¹ دانشجوی دکترا دانشگاه کاشان

² دانشیار گروه بیابانزدایی دانشگاه کاشان

³ دانشیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز

چکیده

یکی از بخش‌های نوین و کم سابقه به ویژه در مطالعات داخلی، بررسی کمی ناهمواری‌ها است. شناخت علمی و کمی‌گرایانه موقعیت توپوگرافی همواره یکی از مباحثی بوده که در تحقیقات داخلی بسیار اندک به آن توجه شده است. این مبحث تأثیر بسزایی در تحلیل‌های ژئومورفولوژیک، هیدرولوژی و محیط‌شناسی دارد .وجود انواع لندفرم‌ها و تنوع آنها به طور عمده با تغییر در شکل و موقعیت زمین کنترل می‌شود. بنابراین، طبقه‌بندی و شناسایی مناطق مختلف با توجه به ویژگی‌های مورفومتری آن ها ضروری می‌باشد. از اینرو پژوهش حاضر سعی در طبقه‌بندی لندفرم‌ها در شمال غربی استان فارس، منطقه خارستان و عوامل موثر بر آن دارد. در همین راستا در مرحله اول از روش شاخص موقعیت توپوگرافی (TPI) به منظور طبقه‌بندی لندفرم‌ها و روش کورین برای تعیین کلاس‌های ریسک واقعی فرسایش استفاده شد. همچنین به منظور تعیین شاخص تفاضلی نرمال شده پوشش گیاهی (NDVI) از تصاویر ماهواره لندست 8 مربوط به خرداد 1396 استفاده شد. در مرحله بعد رابطه انواع مختلف لندفرم با فاکتورهای زمینی ارتفاع، شیب، جهت شیب، شاخص خیسی توپوگرافی (TWI)، شاخص ناهمواری زمین(TRI) و NDVI مشخص شد. در مرحله آخر وضعیت لندفرم‌های مختلف در کلاس‌های مختلف ریسک فرسایش تعیین شد. نتایج نشان‌دهنده 10 نوع لندفرم در منطقه مورد مطالعه بود. بیشترین نوع لندفرم در منطقه مورد مطالعه آبراهه و قله‌های مرتفع به ترتیب با مساحت71/27 و 48/27 درصد بود، در صورتیکه دشتهای کوچک کمترین (18/1درصد) مساحت منطقه مورد مطالعه را شامل شد. کلاس‌های لندفرم با شاخص خیسی توپوگرافی در سطح 95 درصد همبستگی معنی‌داری را نشان داد. از نظر توزیع مکانی بیشترین سطح (71/91 درصد) منطقه را NDVI کلاس 1/0 تا 3/0 در برگرفت. NDVI بزرگتر از 4/0 در لندفرم‌های آبراهه و دره های u شکل مشاهده شد. ریسک واقعی فرسایش در سه کلاس کم، متوسط و زیاد با مساحت‌های 14/31% ، 11/31% و 78/37% طبقه‌بندی شد. در کلاس فرسایش کم، متوسط و زیاد لندفرم‌های آبراهه، یال‌های مرتفع و قله به ترتیب با 44، 57 و 59 درصد بیشترین سطح را به خود اختصاص دادند.

کلیدواژه‌ها

• 1- طبقه‌بندی لندفرم
• 2- فاکتورهای زمینی
• 3- NDVI
• 4- ریسک فرسایش
• 5- منطقه خارستان

عنوان مقاله [English]

Classification of landforms using topographic location index and assessment of their actual Soil Erosion Risk in mountainous areas (Case study: Kharestan watershed)

نویسندگان [English]

• farideh taripanah ¹
• abolfazl ranjbar ²
• abbasali vali ²
• marzieh mokarram ³

¹ PHD student university of kashan

² Associate Professor at Desert Management Department, University of Kashan

³ Associate Professor at Range and Watershed Management Department, Darab Compass, Shiraz University

چکیده [English]

One of the new and unique sections, especially in internal studies, is the quantitative examination of unevenness. The scientific and quantitative study of topographic position has always been one of the topics that have received little attention in domestic research. So, classification and identification of different morphometrically distinct regions are necessary. Thus, the present study aims to classify landforms in the northwest of Fars province, Kharestan region and investigate its factors affecting. In this regard, the Topographic Position Index (TPI) method was used in the first stage to classify landforms, followed by the CORINE method to determine erosion risk classes. Additionally, Landsat 8 satellite images from June 2017 were used to determine the normalized differential vegetation index (NDVI). The next step was to determine the relationship between different types of landforms and terrestrial factors such as height, slope, slope direction, topographic wetness index (TWI), Terrain Ruggedness Index (TRI) and NDVI. Finally, the status of different landforms was determined based on erosion risk classes. Results showed ten different types of landforms existed within the study area. Small plains (1.18%) were the lowest in the study area, while waterways (27.71%) and high peaks (27.48%) were the highest. The TWI was significantly correlated with landform classes at 95% level. Most of the region (91.71%) had NDVI classes of 0.1 to 0.3. Stream and u-shaped valleys were found to have higher NDVI values. Real erosion risk was classified into three classes: low, medium, and high with areas of 31.14, 31.11, and 37.78%. There were 44, 57, and 59% erosion levels in the low, medium, and high erosion classes, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

• 1- Landform classification
• 2- Terrain factors
• 3- NDVI
• 4- Actual Erosion risk
• 5- Kharestan region