مصطفی کرم پور؛ صمد خسروی یگانه؛ حامد حیدری
چکیده
مقدمهدر هر منطقه‌ای شرایط خشکسالی از متوسط تا شدید و با مدت‌زمان متفاوت متغیر است که نیاز به نظارت مداوم و عملیاتی دارد. هر چه خشکسالی در مدت‌زمانی طولانی‌تر رخ دهد، اثرات آن بر پوشش گیاهی و منابع آبی بیشتر است و خشکسالی تشدید می‌شود که می‌تواند خدمات را برای انسان محدود و دستگاه‌های طبیعی را تغییر دهد. اثرات خشکسالی شامل تخریب ...
بیشتر
مقدمهدر هر منطقه‌ای شرایط خشکسالی از متوسط تا شدید و با مدت‌زمان متفاوت متغیر است که نیاز به نظارت مداوم و عملیاتی دارد. هر چه خشکسالی در مدت‌زمانی طولانی‌تر رخ دهد، اثرات آن بر پوشش گیاهی و منابع آبی بیشتر است و خشکسالی تشدید می‌شود که می‌تواند خدمات را برای انسان محدود و دستگاه‌های طبیعی را تغییر دهد. اثرات خشکسالی شامل تخریب زیستگاه برای حیات‌وحش و کیفیت آب، کاهش دسترسی به منابع آب و غیره است.و درنتیجه اختلالاتی مانند حوادث آتش‌سوزی و دیگر حوادث طبیعی افزایش می‌یابد. ). پوشش گیاهی در هر منطقه به ویژه در مناطق مختلف استان لرستان هر ساله با خطر وقوع آتش سوزی های متعدد به دلیل کمبود بارش و خشکی محیط قرار دارد. به همین دلیل موضوع آشکار سازی و مشخص کردن مناطق مستعد آتش سوزی در رابطه با مهم ترین عنصر اقلیمی(بارش) انتخاب و انجام شده است که این امر می تواند انجام اقدامات مناسب و پیشگیرانه حفاظت از مناطق پوشش گیاهی را تسهیل نماید. در این تحقیق سعی شده از روش ترکیبی استفاده شود.مواد و روش ها:در این مطالعه تلاش شده است با استفاده از تصاویر مادون‌قرمز سنجنده Suomi NPP با بهره‌گیری از شاخص‌های NDVI، VCIوTCI به بررسی وضعیت خشکسالی پوشش گیاهی در استان لرستان پرداخته شود. دوره موردمطالعه 2021-2013 مربوط به اول آوریل تا انتهای ژولای (هفته 13تا26میلادی) به‌صورت میانگین هفتگی است. میانگین ماهانه شاخص استاندارد بارش(SPI) با استفاده از داده‌های بارش استفاده از داده‌های بارش ماهانه ایستگاه های هواشناسی الیگودرز، دورود، خرم‌آباد، بروجرد، نورآباد، کوهدشت و ازنا انجام‌گرفته تا وضعیت بارش به‌خوبی تحلیل شود و ماه های خشک و مرطوب از یکدیگر تفکیک شوند. سپس ضریب همبستگی شاخص SPIبا هریک از شاخص‌های پوشش گیاهی(NDVI، VCI وTCI, محاسبه شود.نتایج و بحثبراساس داده‌های بارش ثبت‌شده در ایستگاه‌های هواشناسی استان لرستان می‌توان گفت که در فصل تابستان (ژولای، اوت و سپتامبر) در محدوده مطالعاتی بارش رخ نمی‌دهد و تنها در فصول پاییز، زمستان و بهار شاهد بارش هستیم. بنابراین سال آبی در استان لرستان به‌طور تقریبی از دهه سوم سپتامبر آغاز و تا دهه دوم و سوم ژوئن هرسال ادامه دارد.که این امر نشان دهنده خشکی بسیار زیاد هوا و کمبود رطوبت است. خشکی هوا یا کمبود رطوبت و افزایش دما شرایط لازم را برای ایجاد آتش سوزی در استان فراهم می نماید. در این نوشتار، در فصل تابستان استان لرستان یک‌فصل خشک را می‌گذارند و ماه اوت خشک ترین ماه سال است.نتیجه: این پژوهش نشان داد که همواره پوشش گیاهی در استان لرستان با خطر وقوع آتش سوزی رو به رو ست و این در سال هایی که کمبود بارش وجود داشته است، در ماه های مختلف بسیار زیاد است. اثبات گردید که چنانچه در ماه های اول سال آبی کمبود بارش وجود داشته باشد، خطر آتش سوزی پوشش گیاهی حتی در ماه های سرد سال وجود دارد و این خطر در ماه های گرم سال به طور قابل توجهی افزایش می یابد که این امر در سال 2021 وجود داشته است. محاسبات SPIنشان داد که ماه های ژولای، اوت و سپتامبر در استان لرستان منفی است. نتایج نشان می‌دهد که بهترین شاخص مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای جهت پایش خشکسالی پوشش گیاهی و خطر آتش سوزی در منطقه موردمطالعه (TCI) است. در سال های 2013 ،2015 بیشترین شدت خطر آتش سوزی در پوشش گیاهی در مناطق غربی و مرکزی استان لرستان رخ‌داده است. در سال 2021 شدیدترین شدت خطر آتش سوزی در پوشش گیاهی در منطقه موردمطالعه به وقوع پیوسته است. به دلیل تغییرات زیاد و پراکندگی میزان شاخص های پوشش گیاهی موثر در وقوع آتش سوزی از لحاظ زمانی و مکانی از همبستگی ناپارامتریک اسپیرمن استفاده شده است.کلمات کلیدی: آتش سوزی پوشش گیاهی، بارش، خشکسالی، تصاویر مادون قرمز، استان لرستان
مژگان احمدی؛ عباس کاویانی؛ پیمان دانش‌کار آراسته؛ زهره فرجی
چکیده
تخمین بارش در محاسبات بیلان انرژی، مطالعات هیدرولوژیکی و هواشناسی از اهمیت چشمگیری برخوردار است. با توجه به اهمیت داده‌های بارش در علوم مختلف و عدم وجود شبکه باران‌سنجی گسترده و مناسب، لازم است داده‌های بارش به نحوی برآورد شوند. یکی از راههای برآورد بارش، استفاده از داده‌های ماهواره‌ای است. در‌این پژوهش، به ارزیابی داده‌های ...
بیشتر
تخمین بارش در محاسبات بیلان انرژی، مطالعات هیدرولوژیکی و هواشناسی از اهمیت چشمگیری برخوردار است. با توجه به اهمیت داده‌های بارش در علوم مختلف و عدم وجود شبکه باران‌سنجی گسترده و مناسب، لازم است داده‌های بارش به نحوی برآورد شوند. یکی از راههای برآورد بارش، استفاده از داده‌های ماهواره‌ای است. در‌این پژوهش، به ارزیابی داده‌های بارش مدل GLDAS، CRU، GPCP، TRMM، CMAP و NCEP-NCAR با داده‌های ایستگاهی در استان‌های البرز، قزوین، زنجان، کردستان و همدان پرداخته شد. نتایج نشان داد که در این مناطق، بارش GPCP، TRMM، CMAPو NCEP-NCAR نتایج خوبی داشتند و از میان آنها GPCP وTRMM نتیجه بهتری را ارائه کردهاند. در ارزیابی GPCP با میانگین ایستگاه‌های منطقه مورد مطالعه در پیکسل 3 در سال 2003، ضریب تبیین (R2)، ضریب کارایی مدل(EF)، خطای اریب میانگین (MBE)، میانگین مطلق خطا (MAE) و ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) به ترتیب برابر 96/0، 94/0، 13/3، 30/5 و 58/6 میلیمتر بر ماه به دست آمد. همچنین داده‌های بارش مدل GLDAS با داده‌های ایستگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج نشان داد که در مناطقی که بارش زیاد است، مانند ایستگاه رشت و نوشهر مدل GLDAS از دقت خوبی برخوردار نیست
حمیدرضا صادقی؛ جعفر معصوم پور سماکوش؛ مرتضی میری
چکیده
یکی از مهم‌ترین مشکلات پژوهشگران در مطالعات جوی و هیدرولوژیکی، نداشتن داده‌های به‌روز و طولانی‌مدت با دقت مناسب است. در بسیاری از مناطق کوهستانی و بیابانی، ایستگاه‌های سینوپتیک و باران‌سنجی با فاصله مناسب توزیع نشده‌اند. لذا استفاده از داده‌های بارش ثبت‌شده توسط ماهواره‌ها می‌تواند مکمل مناسبی برای رفع کمبود این نوع از داده ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین مشکلات پژوهشگران در مطالعات جوی و هیدرولوژیکی، نداشتن داده‌های به‌روز و طولانی‌مدت با دقت مناسب است. در بسیاری از مناطق کوهستانی و بیابانی، ایستگاه‌های سینوپتیک و باران‌سنجی با فاصله مناسب توزیع نشده‌اند. لذا استفاده از داده‌های بارش ثبت‌شده توسط ماهواره‌ها می‌تواند مکمل مناسبی برای رفع کمبود این نوع از داده باشد. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی صحت داده‌های ماهواره‌ای در مقابل داده‌های مشاهداتی است. در این پژوهش تصاویر بارش روزانه ثبت‌شده توسط سنجنده GPM با قدرت تفکیک 1/0× 1/0 درجه در غرب میانه ایران برای 1390 روز در بازه زمانی 12/3/2014 تا 31/1/2016 مورد ارزیابی قرار گرفته است. بدین منظور، از داده‌های بارش روزانه 31 ایستگاه سینوپتیک به عنوان داده مشاهداتی و برای ارزیابی داده‌ها از شاخص‌های آماری R2، EF، IA، slope، bias، Rmse، استفاده شده است. نتایج نشان داد که در مجموع بارش روزانه حاصل از سنجنده GPM در غرب میانه ایران از دقت مناسبی برخوردار نیست. بر اساس ضریب تعیین بیش از 77 درصد ایستگاه مقدار ضریب تعیین کمتر از 5/0 دارند و تنها برای 7 ایستگاه، مقدار ضریب تعیین به 5/0 و بیشتر می‌رسد که در بهترین حالت برای ایستگاه نورآباد لرستان مقدار این شاخص 57/0 است. نتایج سایر شاخص‌ها نیز بیانگر دقت پایین و انحراف بالای مقادیر بارش روزانه این سنجنده در مقابل بارش مشاهداتی است. مقایسه مجموع بارش برآورد شده سنجنده GPM در مقابل مجموع بارش هر ایستگاه نشان داد هرچند این سنجنده نمی‌تواند مقدار دقیق و مناسبی از بارش روزانه منطقه غرب ایران را برآورد کند، باوجود این، رفتار مکانی بارش غرب ایران را در حالت کلی به‌خوبی نشان می‌دهد و این شرایط بیانگر دقت بیشتر این سنجنده در مقیاس‌های زمانی بالاتر (ماه، سال) است.
